ابطال ثبت واقعه ازدواج

این موارد عبارت است از:

1. ازدواج بین دو همجنس: اختلاف جنس از شرایط اساسی نکاح است و نکاح بین دو همجنس برخلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه است و باطل می باشد.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده، ص 48)

 2. عدم وجود قصد و اراده در انعقاد عقد نکاح: ماده 1062 قانون مدنی مقرر می دارد:" عاقد باید عاقل و بالغ و قاصد باشد." عاقد در این ماده هم شامل کسی می شود که برای خود عقد نکاح منعقد می کند و هم کسی که به نمایندگی از دیگری اقدام می کند. بنابراین نکاح در حالت مستی یا نکاح با شوخی و نکاح مجنون که به وسیله خود او منعقد شده به علت فقدان قصد انشا، باطل است.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 50)

3. اشتباه در هویت جسمانی: اشتباه در هویت جسمی آن است که شخصی به جای دیگری طرف عقد قرار گرفته باشد. مثلا مردی می خواهد با زنی که قبلا دیده است ازدواج کند ولی عقد ازدواج را با زن دیگری می بندد، به تصور اینکه طرف عقد همان زنی است که قبلا دیده است. این اشتباه توافق اراده را که اساس عقد است از میان می برد و در نتیجه نکاح باطل می شود. ( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص51)

4. اکراه: اگر اکراه به درجه ای نباشد که اراده را از انسان سلب کند مانند اینکه شخصی را با تهدید به قتل او را تحت فشار قرار دهند  و او با سنجش سود و زیان کار ازدواج کند، عقد غیرنافذ است و در صورتیکه آن را رد کند ازدواج باطل می شود. اگر اکراه به درجه ای باشد که اراده و قصد را از میان ببرد، مانند اینکه شخصی را به قدری شکنجه دهند که بی اراده نکاح را بپذیرد، یا دست کسی را به زور گرفته اثر انگشت او را زیر سند ازدواج بگذارند، اینگونه اکراه موجب بطلان نکاح است.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 53)

5. تعلیق در عقد نکاح: ماده 1068 قانون مدنی مقرر می دارد:" تعلیق در عقد موجب بطلان است". مثلا اگر زنی با مردی ازدواج کند به شرط اینکه فلان ملک را برای او بخرد و مقصود این باشد که اثر عقد نکاح معلق بر تحقق این شرط باشد، نکاح باطل است.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 54)

6. عدم توالی ایجاب و قبول: طبق ماده 1065 قانون مدنی توالی عرفی ایجاب و قبول شرط صحت عقد است . منظور از توالی این است که فاصله بین ایجاب و قبول از حد متعارف بیشتر نباشد.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 58)

7. تجاوز وکیل از اختیارات خود: ممکن است وکیل از اختیاراتی که موکل به او داده است تجاوز کرده باشد، به عنوان مثال موکل برای تزویج دختری 20 ساله نمایندگی داده باشد، ولی وکیل زنی 40 ساله را برای او بگیرد. در این صورت نکاح فضولی و غیر نافد است و در صورتی که موکل تنفیذ نکند و آن را رد کند عقد باطل می شود.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص63)

8. شرط خلاف مقتضای ذات عقد: منظور از شرط خلاف مقتضای ذات عقد شرطی است که با آنچه ذات و طبیعت عقد اقتضا می کند منافات داشته باشد، مانند اینکه در نکاح شرط شود که شوهر یا زن وظایف زوجیت را انجام ندهد یا رابطه رابطه زوجیت بین آنان به وجود نیاید که در این صورت هم شرط و هم عقد باطل هستند.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ،ص 69)

9. نکاح صغیر بدون اذن ولی و تصویب دادگاه: ماده 1041 ق.م مقرر می دارد:" عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن یه سن 15 سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح". چنین نکاحی غیر نافذ است و در صورتی که ولی آن را تنفیذ نکند و یا خود صغیر بعد از رسیدن به سن رشد(18 سال) آن را رد کند عقد باطل می شود. همچنین در صورتی که نکاح با اذن ولی انجام شود اما به تصویب دادگاه نرسیده باشد همچنان عقد غیر نافذ است و با رد دادگاه و یا صغیر بعد از رسیدن به سن رشد عقد باطل می شود.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 81) 

توجه: طبق ماده 50 قانون حمایت خانواده چنانچه مردی بدون رعایت شرایط ماده 1041 قانون مدنی ازدواج کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. هرگاه ازدواج مذكور به مواقعه منتهی به نقص عضو يا مرض دائم زن منجر گردد، زوج علاوه بر پرداخت ديه به حبس تعزيری درجه پنج و اگر به مواقعه منتهی به فوت زن منجر شود، زوج علاوه بر پرداخت ديه به حبس تعزيری درجه چهار محكوم ميشود.

 تبصره- هرگاه ولی قهری، مادر، سرپرست قانونی يا مسئول نگهداری و مراقبت و تربيت زوجه در ارتكاب جرم موضوع اين ماده تأثير مستقيم داشته باشند به حبس تعزيری درجه شش محكوم مي شوند. اين حكم در مورد عاقد نيز مقرر است.

10. نکاح دختر باکره بدون اذن ولی: اگر دختری که به سن بلوغ و رشد رسیده بدون اجازه پدر یا جد پدری ازدواج کند نکاح غیر نافذ است (صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ن، ص 90) و در صورت مخالفت پدر با نکاح دختر باکره و یا درخواست ابطلال نکاح واقع شده، وی موظف به ارائه دلایل مخالفت خود می باشد. اگر دادگاه دلایل پدر را ناموجه بداند ولایت وی ساقط شده و ازدواج از ابتدا صحیح است ولی اگر دلایل را موجه بداند نکاح باطل می شود.(فرهاد بیات و شیرین بیات، شرح جامع قانون مدنی، ص 644)

نکته: طبق رای وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور(شماره  29/3/63)، دخول و ازاله بکارت چه مشروع باشد، چه نامشروع، موجب سقوط ولایت پدر است و مشروعیت دخول قبل از عقد شرط سقوط ولایت پدر نیست. 

11.  عدم ذکر مدت و عدم تعیین مهریه در ازدواج موقت از موجبات بطلان عقد موقت است.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 32 و 33)

12. ازدواج با زن شوهردار: اگر کسی زن شوهرداری را با علم به وجود رابطه  زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، این ازدواج هم باطل و هم موجب حرمت ابدی است؛ یعنی دیگر هیچگاه ، حتی پس از انحلال نکاح، آن مرد نمی تواند با این زن ازدواج کند. همچنین اگر اگر ازدواج بدون علم به رابطه زوجیت و ممنوعیت ازدواج یا یکی از این دو امر واقع شده و نزدیکی رخ داده باشد. اما اگر ازدواج از روی جهل  به دو امر گفته شده یا یکی از آنها منعقد شده و نزدیکی واقع نشده باشد ازدواج باطل است اما زن بر مردی که او را عقد کرده حرام موبد نمی شود یعنی بعد از انحلال ازدواج اول زن می تواند با آن مرد ازدواج کند. (صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 99)

13. داشتن چهار زن دائم: در حقوق اسلامی تعدد زوجات به چهار زن دائم محدود شده است و در صورتیکه مرد زن پنجمی به عقد دائم خود درآورد چنین ازدواجی باطل است.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 100)

14. ازدواج با زنی که در عده است

15. ازدواج با محارم  نسبی و سببی و رضاعی.

16. مطلقه بودن به سه طلاق: ماده 1057 قانون مدنی مقرر می دارد:" زنی که سه مرتبه متوالی زوجه ی یک نفر بوده و مطلقه شده بر آن مرد حرام می شود مگر این که به عقد دائم به زوجیت مرد دیگری در آمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه طلاق یا فسخ یا فوت، فراق حاصل شده باشد." 

17. ماده 1058 قانون مدنی مقرر می دارد:" زن هر شخصی که به نه طلاق که شش تای آنها عدی است مطلقه شده باشد بر آن شخص حرام مؤبد میشود". طلاق عدی نوعی از طلاق رجعی است و عبارت است از طلاقی که پس از آن مرد در ایام عده رجوع کند و با زن نزدیکی کند. بنابراین هرگاه مردی زن خود را نه بار طلاق دهد که شش تای آن عدی و سه تا بائن باشد( بعد از هر دو طلاق عدی طلاق سوم بائن خواهد بود) دیگر هرگز نمی تواند با آن ازدواج کند.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 125)

18. ازدواج در حال احرام: ماده قانون مدنی مقرر می دارد:" عقد در حال احرام باطل است و با علم به حرمت موجب حرمت ابدی است ."

19. لعان: لعان هنگامی محقق می شود که شوهر به زن نسبت زنا دهد یا فرزندی را که زن به دنیا آورده است را از خود نفی کند. در این صورت مرد نزد قاضی چهار بار سوگند می خورد که راست می گوید و بار پنجم می گوید: لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم. آنگاه زن چهار بار سوگند می خورد که مرد دروغ می گوید، سپس می گویدک خشم خدا بر من اگر راست گفته باشد. پس از این مراسم زن همیشه به شوهر حرام می شود و فرزند مورد لعان هم به شوهر ملحق نمی شود.( صفایی و امامی، سید حسین و اسدالله، مختصر حقوق خانواده ، ص 128)

20. نکاح زن مسلمان با مرد غیرمسلمان: ماده قانون مدنی مقرر می دارد:" نکاح مسلمه با غیرمسلم جایز نیست ."

21. طبق ماده 1056 قانون مدنی: اگر کسی با پسری لواط کند نمی تواند با مادر یا دختر یا خواهر او ازدواج کند.