جنون به عنوان عامل رافع مسئولیت کیفری در حقوق ایران و انگلستان

محمد حسنی ، امیر اعتمادی

چکیده در صورتی که شخصی در حال جنون مرتکب جرم شود، در نظام های حقوقی مختلف پذیرفته شده است که برخورد با او در مقایسه با اشخاص دارای سلامت روانی باید متفاوت باشد و با لحاظ سایر شرایط، فاقد مسئولیت کیفری شناخته شود. این امر اصولا در مواردی صدق می کند که مرتکب دچار اختلال روانی تام است، نه اختلال روانی نسبی. قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ش، تفاوتی میان اختلال های یادشده قائل نشده بود و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ش نیز با وجود اینکه به نوعی این موضوع را مورد توجه قرار داده، در تعیین واکنش نسبت به افراد دچار اختلال نسبی سکوت اختیار کرده است که خود از جمله نواقص رویکرد قانون یادشده به شمار می آید. همچنین کانون توجه قانون اخیر عبارت است از رفع مسئولیت کیفری در نتیجه عارض شدن جنون؛ اما چگونگی احراز جنون، شرایط آن و پاسخ های مناسب برای مرتکبان مجنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در مقابل، در نظام حقوقی انگلستان به جنون، هم در قانون موضوعه و هم در رویه قضایی توجه شده، شرایط احراز آن مشخص گردیده و در مجموع، دارای تفصیل بیشتری است. بر این اساس، به نظر می رسد که می توان از ابعاد مثبت این رویکرد در نظام حقوقی ایران بهره مند شد.

واژگان کلیدی جرم، جنون، عامل رافع مسئولیت کیفری، مسئولیت کیفری.