حجر

برای آنکه بتوانید مفهوم حجر و مسائل آن را به نیکی متوجه شوید باید ابتدا با مفهوم اهلیت آشنا شوید. چرا که حجر چیزی نیست جز، فقدان اهلیت ( از دست دادن اهلیت) . از لحاظ‌ لغوی‌ و فقهی‌ اهلیت‌ در مقابل‌ حجر قرار می‌گیرد. در لغت نامه‌ دهخدا اهلیت‌ به‌ معنای‌ سزاوار بودن‌، شایستگی‌، صلاحیت‌، استحقاق‌ و قابلیت‌ است. همچنین‌ کلمه‌ حجر به‌ معنای‌ منع‌ و بازداشتن‌ کسی‌ از تصرف‌ در مال‌ خویش‌ است‌. و از لحاظ‌ شرعی‌ به‌ معنی‌ بازداشتن‌ شخص‌ از تصرف‌ در مالش‌ می‌باشد که‌ ممکن‌ است‌  این بازداشتن دلایل‌ مختلفی‌ داشته‌ باشد از جمله‌ صغر و سفه‌ و جنون‌ که‌ در کتب‌ فقهی‌ مفصلاً به‌ آنها اشاره‌ و توجه‌ شده‌ است‌. در عرف‌ حقوقی‌ ما نیز کلمه‌ حجر برای‌ کسانی‌ به‌ کار می‌رود که‌ به‌ دلیل‌ نقص‌ عقل‌ یا تجربه‌ از تصرف‌ در مالی‌ ممنوع‌ شده‌اند و به‌ اشخاصی‌ که‌ به‌ دلیل‌ تعهدات‌ خود از تصرف‌ در دارایی‌ خود یا مال‌ معینی‌ از آن‌ ممنوع‌ شده‌اند محجور نمی‌گویند زیرا اینان‌ اراده‌ سالم‌ دارند. مانند ورشکسته‌ که‌ تنها در مال‌ خود نمی‌تواند تصرف‌ کند زیرا امکان‌ دارد به‌ زیان‌ طلبکاران‌ یا برخی‌ از آنان‌ تمام‌ شود ولی‌ می‌تواند به‌ وکالت‌ یا ولایت‌ و قیمومت‌ (سرپرستی) در مال‌ دیگران‌ تصرف‌ کند.

در قانون‌ مدنی‌ ایران‌ از اهلیت‌ و حجر تعریفی‌ به‌ عمل‌ نیامده‌ است‌ و لذا قانون‌ در این‌ باره‌ ساکت‌ و ناقص‌ است‌ ولی‌ با توجه‌ و دقت‌ در سایر منابع‌ می‌توان‌ اهلیت‌ را این‌ طور تعریف‌ نمود که‌ اهلیت‌ عبارتست‌ از دارا بودن‌ ویژگی‌ها و شرایط‌ لازم‌ قانونی‌ برای‌ دارا شدن‌ و اعمال‌ و اجرای‌ حقوق‌ و آزادی‌های‌ فردی‌ و تصرف‌ در اموال‌ و حقوق‌ مالی‌.

منبع:‌ کتاب اشخاص و محجورین-  دکتر سید حسین صفایی- نشر سمت- چاپ 1400- ص 197 تا 204