دعوای اعسار از پرداخت مهریه

پس از صدور حکم دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه و بعد از قطعی شدن حکم، زوج( مرد) موظف به پرداخت تمام مهریه می باشد. مطابق ماده 22 قانون حمایت از خانواده اگر مهریه 110 سکه تمام بهار آزادی یا کمتر از آن باشد و مرد قادر به پرداخت آن نباشد براساس ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی حکم جلب او صادر شده و راهی زندان خواهد شد. لازم به ذکر است که اگر مهریه بیشتر از 110 سکه تمام بهار آزادی باشد و زوج فقط توانایی مهریه تا سقف 110 سکه را داشته باشد به دلیل عدم توانایی او در پرداخت مهریه مازاد (اضافی) بر 110 سکه حکم جلب وی صادر نخواهد شد. البته به موجب بخشنامه قوه قضاییه در سال 1391 امروزه دادگاه ها حکم جلب محکوم علیه را تا زمان اثبات تمکن مالی( توانایی مالی) شخص برای پرداخت محکوم علیه را صادر نمی کنند و اثبات تمکن مالی محکوم علیه هم بر عهده محکوم له( کسی که حکم به نفع او صادر شده است) می باشد. باید مدنظر داشت که روح حاکم بر قوانین و مقررات عقد نکاح مبتنی بر ثبات و دوام و تحکیم بنیان خانواده می باشد با این تفاسیر حبس زوج معسر از پرداخت مهریه موجب متزلزل شدن نهاد خانواده و فروپاشی آن خواهد شد لذا بازداشت و حبس زوج در این موقعیت جایز نیست. (مقاله، ممنوعیت حبس زوج معسر در پرداخت مهریه با رویکرد تحکیم خانواده- مولفین: علی اکبر ایزدی فر- سعید ابراهیمی-چاپ سال 1398) اما بدون در نظر گرفتن این بخشنامه باید اقدمات فوری و موثر برای جلوگیری از صدور حکم جلب محکوم علیه( زوج) انجام داد. ازجمله این اقدامات طرح دعوای اعسار از پرداخت مهریه می باشد.

دعوای اعسار از پرداخت مهریه به دو صورت قابل طرح در مراجع دادگستری می باشد:

1- طرح دعوا به صورت دعوی تقابل: در این حالت زوج که مدعی علیه ( کسی که بر علیه او ادعای مطرح شده) دعوای مطالبه مهریه می باشد در حین رسیدگی به دعوای اصلی دعوای اعسار از پرداخت مهریه را به صورت دعوای متقابل مطرح می کند.

2- طرح دعوا به صورت جداگانه: بعد از صدور حکم مبنی بر محکومیت زوج برای پرداخت مهریه، دعوای اعسار از پرداخت مهریه را به صورت جداگانه مطرح کنیم.

در صورت مطرح شدن دعوای اعسار از پرداخت مهریه و در نتیجه صدور حکم دادگاه مبنی بر اعسار محکوم علیه در پرداخت مهریه (عدم توانایی مالی محکوم علیه در پرداخت مهریه) زوج( مرد) مکلف به پرداخت مهریه به صورت اقساطی می باشد. تشخیص و تعین اینکه مدت زمان اقساط و میزان وجه پرداختی در هر قسط چه اندازه باشد و اینکه محکوم علیه( معسر) چه میزان از محکوم به( مهریه) را بدواً و الباقی آن را به صورت اقساطی بپردازد ، بر عهده دادگاه است که با توجه به شرایط اقتصادی محکوم علیه( زوج) معین می شود و در صورت تغییر در شرایط مالی محکوم علیه (زوج) و با بدتر یا بهتر شدن شرایط مالی او میزان اقساط پرداختی با مطرح کردن درخواست تعدیل اقساط مهریه قابل تغییر می باشد. یعنی در صورت بهبود شرایط و اوضاع اقتصادی محکوم علیه( زوج) با درخواست محکوم له (زوجه) میزان وجه پرداختی در اقساط افزایش می یابد و با بدتر شدن اوضاع و شرایط اقتصادی محکوم علیه (زوج) میزان وجه پرداختی در اقساط با درخواست محکوم علیه(زوج) کاهش می یابد.

لازم بذکر است که دادگاهی صالح به رسیدگی نسبت به دعوای اعسار از پرداخت مهریه می باشد که به دعوای مطالبه مهریه نیز رسیدگی کرده و یا رسیدگی به دعوای مطالبه مهریه در صلاحیت آن دادگاه می باشد.

نکته مهم آن که اعسار چون امری حادث می باشد یعنی هر لحظه ممکن است که شخص معسر شده و تمکن مالی خود را از دست بدهد، می توان این دعوا را بارها اقامه نمود.

براساس ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و تبصره آن مهلت اقامه دعوی اعسار یک ماه از زمان ابلاغ اجراییه می باشد. در صورت عدم طرح دعوا زوجه می تواند زوج را جلب نماید و در صورت ارائه کفیل یا وثیقه معادل محکوم به و یا رضایت زوجه ، زوج تا تعیین تکلیف وضعیت اعسارش آزاد می شود.

به یاد داشته باشید که داشتن وکیل در دعوای اعسار از پرداخت مهریه مانع صدور حکم اعسار نیست اما رویه مراجع دادگستری اینگونه است که اگر شخص در دعوای اعسار یا دعوای مطالبه مهریه و یا هر دعوای دیگر وکیل اتخاذ نماید ممکن است دادگاه این امر را دلیل بر تمکن مالی (توانایی مالی) او قلمداد کند.(بررسی فقهی حقوق خانواده- دکتر سید مصطفی محقق داماد- مرکز نشر علوم اسلامی-چاپ1400، صفحه231-235)