دعوی تصرف عدوانی کیفری

تعقیب کیفری این جرم، با طرح شکایت کیفری توسط شاکی آغاز می شود؛ لذا جرمی قابل گذشت است. در صورتی که شاکی یا همان  متصرف سابق، مالکیت نداشته باشد شکایت او از حیث جزایی قابل تعقیب نیست.

الف) اگر کسی اقدام به هر نوع تصرف از نوع عدوانی نماید با توجه به ماده 690 به مجازات حبس از  1 ماه تا یک سال محکوم می شود و دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا اعاده وضع به حالت سابق نماید.

بنابراین دو نوع مجازات کیفری برای تصرف عدوانی در نظر گرفته شده است:

1-حبس از 1ماه تا یک سال 2- رفع تصرف عدوانی

در رسیدگی به شکایت تصرف عدوانی، دادگاه پس از احراز اینکه تصرفات متهم فاقد مجوز قانونی و عدوانی است ضمن صدور حکم به محکومیت متهم طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی 1392، مطابق قسمت اخیر همین ماده، حکم به رفع تصرف عدوانی نیز صادر می نماید.

با توجه به تبصره ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری  مجازات برخی از جرایم قابل گذشت کاهش یافته است از جمله جرایم تعزیری درجه 4 تا 8 حداقل و حداکثر این جرایم به نصف تقلیل می یابد. بنابراین در تصرف عدوانی ماده 690 در صورتی که املاک و اراضی متعلق به شخص خصوصی باشد، قابل گذشت محسوب  شده  و همچنین از آنجا که درجه جرم تصرف عدوانی ماده 690 درجه 5 می باشد، با توجه به تبصره ماده 11 قانون کاهش  مجازات حبس مذکور به 15 روز تا 6 ماه تقلیل(کاهش ) یافته است که درجه 7 محسوب می شود و براساس رای وحدت رویه شماره 807 مورخ 14/11/1399 به این جرم مستقیما در دادگاه کیفری دو رسیدگی خواهد شد. در غیر از شرایط مذکور (یعنی در صورتی که املاک و اراضی متعلق به شخص خصوصی نباشد) مجازات حبس  1 ماه تا یکسال اعمال می شود . پس همین مجازات قانونی تقلیل یافته مجازات قانونی جرم است که طبق ماده 340 قانون آیین دادرسی کیفری  به طور مستقیم در دادگاه مطرح می شود و دادگاه به تعیین مجازات بیش از 3 ماه حبس یا جزای نقدی که ممکن است جزای نقدی درجه 5 شود مخیر است و در صلاحیت دادگاه تاثیری ندارد چرا که ملاک درجه جرم و صلاحیت دادگاه، مجازات قانونی جرم است نه مجازات اختیاری قانون وصول برخی از  در آمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین( نظریه مشورتی شماره 1271/99/7 مورخ 18/9/1399)   .  

ب) قانون گذار برای مجازات  ورود غیر مجاز به ملک دیگران در ماده691 علاوه بر رفع تجاوز حبس از یک ماه تا 6 ماه را در نظر گرفته است که حالت تشدید مجازات این جرم با شرط حمل سلاح یکی از طرفین حبس از یک تا 3 سال را در نظر گرفته است.

پ)ماده 692 در تصرف به قهر و غلبه علاوه بر رفع تجاوز حبس 3 ماه تا 1 سال راپیش بینی کرده است. با توجه به اینکه جرم مورد نظر بر اساس قانون کاهش مجازات تعزیری  قابل گذشت اعلام شده و از طرفی با توجه به درجه جرم که 6 است مجازات قانونی جرم مورد نظر به یک ماه و نیم تا 6 ماه تقلیل می یابد.

ت)  در ماده 693 با توجه به اینکه جرم مورد نظر بر اساس قانون کاهش مجازات تعزیری قابل گذشت اعلام شده و از طرفی با توجه به درجه جرم که 6 است مجازات قانونی جرم مورد نظر  به 3 ماه تا یک سال تقلیل یافته است. 

ث)ماده 694 ورود به عنف یا تهدید به مسکن دیگران مجازات 6 ماه تا 3 سال حبس را پیش بینی کرده است حالت تشدید در این ماده به شرط اقدام مرتکبین دو نفر یا بیشتر که یکی از آنها حداقل حامل سلاح باشد حبس از 1 تا 6 سال را در نظر گرفته است. توجه به اینکه جرم مورد نظر بر اساس قانون کاهش مجازات تعزیری  قابل گذشت اعلام شده و از طرفی با توجه به درجه جرم که 5 است مجازات قانونی جرم مورد نظر  به 3 ماه تا یک  و نیم سال تقلیل یافته است. و حالت تشدید آن که درجه 4 است به 6 ماه تا 3 سال تقلیل می یابد.

حکم صادره در خصوص رفع تصرف عدوانی پس از قطعیت علیه هر کس که متصرف ملک مورد تصرف است به مرحله اجراء در می آید.( شماره نظریه 7/92/2340 و تاریخ نظریه 7/12/1392)