سرقفلی و حق کسب و پیشه

دعوی خلع ید در سرقفلی مشاع امكان پذير است. لذا اگر دو مستاجر در مالکیت حق سرقفلی به نحو مشاع شریک باشند ، در فرض اختلاف نمی توانند علیه همدیگر تقاضای تخلیه را مطرح نمایند (چون دعوی تخلیه ، خاص رابطه موجر و مستاجر است) اما چنانچه یكی از مستأجرین از تصرف و ادامه حق مالكانه مستأجر دیگر بر منافع مربوط به وی جلوگیری نماید و از آنجا كه منافع بين دو مستأجر به نحو مشاع در ذره ذره عين مستأجره منتشر است و هر یك از این دو نفر در سهم مالكانه خود حق تصرف دارند. براین اساس تصرف يكی بدون اذن و اجازه ديگر استيلا بر حق و مال (منافع) شريك ديگر و مطابق ماده 308 قانون مدنی ، غصب است .  زیرا مطابق ماده 466 قانون مدنی مستأجر مالك منافع عین مستأجره می باشد و شریك دیگر نمی تواند مانع استفاده وی شود. لذا مستأجر دیگر می تواند دعوی خلع ید علیه غاصب (مستأجر) طرح نماید.

همچنین مطابق با دادنامه قطعی شعبه 13 دادگاه تجدیدنظر استان تهران 9209970221300093 تاریخ 1392/01/31دعوی خلع ید از مورد اجاره که توسط مستأجر صاحب سرقفلی دارای سند رسمی سرقفلی علیه متصرفی که بنابر رضایت مالک مشاعی، متصرف مورد اجاره شده است قابل استماع است. و نظر به اینکه مفاد رأی وحدت رویه به شماره 672 مورخ 1/10/83 ناظر بر خلع ید از املاک غیر منقول است و انصراف از مالکیت بر منافع دارد ...دادگاه می تواند حکم به خلع ید و خاتمه استمرار تصرفات و انتفاع خوانده مستند به ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی صادر و اعلام  نماید.

ضمنا هيأت عمومی ديوان كشور در راي شماره 812 – 30/6/1312 می گويد در صورتی كه مستأجر ذيحق در تصرف عين و منافع باشد به هر كس كه مزاحم اين حق بوده و منابع را استيفاء يا اتلاف كرده باشد می تواند رجوع كند.

نکته : البته ظاهرا به استناد رأی وحدت رویه دیوانعالی كشور طرح دعوی خلع ید منوط به احراز مالكیت رسمی و ثبتی است و در مانحن فیه صدور حكم خلع ید منوط به این است كه مستأجری كه می خواهد طرح دعوی خلع ید نماید مالك رسمی و ثبتی حق كسب یا پیشه یا سرقفلی باشد .