سرقفلی و حق کسب و پیشه

استاندارد حسابداری شماره 17 با عنـوان دارایی هـای نامـشهود كـه در تـاریخ 30/4/1386 توسط مجمع عمومی سازمان حسابرسی تصویب شده است، جایگزین استاندارد حـسابداری شماره 17 قبلی شده است ماهیت سرقفلی را مشخص کرده است و استاندارد شماره 19 وضعیت سرقفلی را از حیث محاسبه و استهلاک در امر حسابداری مشخص کرده اند. استاندارد 17 در خصوص سرقفلی گفته است که این دارایی جزو دارایی های نامشهود محسوب نمی شود چون سرقفلی واحد تجـاری از كل واحد تجاری یا سایر دارایی های واحد تجاری قابل تـشخیص نیـست. 

همچنین سـرقفلی ناشی از تركیب تجاری در استاندارد حسابداری شماره 19 مطرح شده است. همچنین در بند 27 استاندارد 17 گفته شده است که براساس این استاندارد و استاندارد حسابداری شماره 19 با عنوان تركیبهای تجـاری، واحـد تحصیل كننده در تاریخ تحصیل، دارایی نامشهود واحد تحصیل شده را در صورتی جدا ازسرقفلی شناسایی می كند كـه ارزش منـصفانه آن دارایـی را بتـوان بـه گونـه ای اتكاپـذیر اندازه گیری كرد. در بند 28 نیز اشاره کرده که ارزش منصفانه دارایی های نامشهود تحصیل شده در تركیبهای تجاری را معمولاً میتوان بـا اتكاپذیری كافی اندازه گیری و جدا از سرقفلی شناسایی كرد.

بند 37 نیز می گوید سرقفلی ایجاد شده در واحد تجاری اگرچه انتظار میرود به جریان منـافع اقتـصادی آتـی كمك كند، لیكن به طور جداگانه قابل تشخیص نیـست و لـذا حـائز معیارهـای شـناخت به عنوان دارایی نمیباشد. در واقع سرقفلی ایجاد شده در واحد تجـاری بـه علـت اینكـه حقوقی قابل كنترل نیست، منافع اقتصادی آتی مشخصی ایجاد نمیكند و بهای تمام شـده آن نیز به گونهای اتكاپذیر قابلاندازهگیری نیست، لذا اساساً بـه عنـوان دارایـی شناسـایی نمیشود. 

اما در پیوست یک این استاندارد اینچنین آمده است :

سرقفلی محل كسب (حق كسب یا پیشه یا تجارت)

5 . سرقفلی محل كسب، حقی است كه واحد تجاری به جهت تقـدم در اجـاره، موقعیـت یـا جذب مشتری نسبت به محلی پیدا میكند. این حق در میان عموم به عنوان سرقفلی شناخته شده است لیكن در حسابداری برای تمایز این حق و سرقفلی مربـوط بـه تحـصیل سـایر واحدها یا گروه دارایی ها، استفاده از واژه “ سرقفلی محل كسب” مناسبتر است.

6 . سرقفلی محل كسب تنها زمانی به عنوان دارایی قابل شناسایی است كه از اشـخاص دیگـر در مقابل پرداخت وجه نقد یا معادل نقد یا سایر مابه ازاهای غیر نقد خریداری شده باشـد.

اگرچه حق مزبور متصل به یك دارایی مشهود است، اما خرید و فروش آن بدون واگذاری مالكیت امكانپذیر است و بنابراین انعكاس آن تحت سر فصل داراییهای نامشهود مناسـب است. سرقفلی محل كسب عمر مفید نـامعین دارد و عمومـاً قابـل بازیافـت اسـت زیـرا اگر مستاجر این حق را به طور قانونی تحصیل كرده باشد، حتی در صورت اجبـار مالـك، تخلیه در مقابل دریافت سرقفلی صورت میگیرد.

13 . اصطلاح فوق مفهوم متفاوتی با سرقفلی محل كسب دارد، اگرچه هر دو به علت وجود یـا ایجاد مزیتهای خاص تجاری حادث میشود. به تعبیر دیگر در شرایطی كه سـرقفلی محـل كسب به عواملی همچون موقعیت محلی و جذب مشتری وابسته است، سرقفلی یك واحـد تجاری در نتیجه هم افزایی كلیـه داراییهـای ثابـت مـشهود و داراییهـای نامـشهود قابـل تشخیص و غیرقابل تشخیص ایجاد میشود به نحوی كه موجب ایجاد منافع اقتصادی آتی بیشتری برای آن واحد تجاری در مقایسه با سایر واحدهای تجاری مشابه میگردد. از آنجا كه سرقفلی به طور جداگانه قابل تشخیص نیست، اساساً در تعریف دارایی نامـشهود قـرار نمی گیرد و در استاندارد مربوط به تركیبهای تجاری مطرح شده است. واژه حسن شـهرت نیز بعضاً بجای واژه سرقفلی به كار میرود.

طبق استاندارد شماره 19 کلیه ترکیبهای تجاری باید با استفاده از روش خرید به ‌حساب گرفته شود. بنابراین واحد تحصیل‌کننده، دارایی ها و بدهی های قابل تشخیص واحد تحصیل شده را به ‌ارزش منصفانه آنها در تاریخ تحصیل شناسایی می‌کند. افزون بر این، سرقفلی نیز شناسایی و مستهلک می‌گردد و در‌مورد آن آزمون کاهش ارزش نیز صورت می‌گیرد.