دعوای درخواست دریافت مطالبه اجرت المثل

اجرت المثل از دو کلمه اجرت ( به معنی عوض ) و مثل (به معنی شبیه ، مانند ) تشکیل شده است. مطالبه اجرت المثل در صورتی مطرح می شود که شخصی از ملک یا مال دیگری به صورت غیر قانونی و بدون رضایت مالک استیفا نماید. خواه مورد استفاده مال باشد یا کار و بر دارایی خود اضافه کند. در چنین شرایطی مالک می تواند اجرت المثل ایام تصرف را به میزان مدت تصرف در ملک یا مال و استیفا از کار را مطالبه نماید.(شرح جامع قانون مدنی، دکتر بیات، صفحه 324) زمانی که بدون قرارداد از مالی یا ملکی استفاده می شود برای آن مال طبیعتاً اجرتی است که این اجرت بسته به شرایطی که آن مال دارد تعیین می شود که به آن اجرت المثل گفته می شود. از طرفی اجرت المثل ویژه ی کاری مباح و مشروع است در چنین شرایطی مالک می تواند اجرت المثل ایام تصرف را به میزان مدت تصرف در ملک یا مال مطالبه نماید.(شرح جامع قانون مدنی ، بیات، صفحه 324)

بر اساس ماده 337 قانون مدنی صرف ماذون بودن (اذن داشتن) متصرف رافع مسئولیت وی در پرداخت اجرت المثل ایام تصرف نیست و صرفا مبنای ضمان (مسئولیت)متفاوت است چرا که متصرف غیر ماذون(اجازه نداشتن) از باب غصب ضامن است و متصرف ماذون( اجازه داشته باشد) از باب استیفا. به عنوان مثال اگر یکی از ورثه بدون اذن سایرین در ملکی تصرف کند غاصب است و اگر ماذون باشد از باب استیفا( بهره مندشدن و انتفاع از مال یا عمل دیگری است) ضامن اجرت المثل است.( شرح جامع قانون مدنی ،بیات، صفحه 325) در موارد بطلان اجاره و استیفای مستاجر از مورد اجاره، موجر(کسی که اجاره داده است) مستحق دریافت اجرت المثل می باشد.(تبصره ماده 3 قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1362) براساس ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی خواهان حق دارد ضمن تقدیم دادخواست یا در اثنای دادرسی یا به طور مستقل اجرت المثل را به لحاظ عدم تسلیم خواسته یا تاخیر تسلیم آن از باب اتلاف و تسبیب از خوانده مطالبه نماید.(ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی)

در مواردی که اذن در انتفاع به طور صریح یا ضمنی مجانی است پشیمانی مالک اباحه سابق را از بین نمی برد ولی از تاریخی مالک نارضایتی خود را اعلام نماید. استفاده کننده به پرداخت اجرت المثل محکوم می شود.(شرح جامع قانون مدنی ،بیات، صفحه 326) بنابراین خواهان حق دارد اجرت المثل ایام تصرف را چه از جهت عدم تسلیم و چه از جهت تاخیر در تسلیم و چه از باب اتلاف و چه از باب تسبیب از خوانده در خواست نماید. رسیدگی به دعوای اجرت المثل حسب مورد اگر بیشتراز 20 میلیون تومان باشد دادگاه حقوقی و اگر کمتر از 20 میلیون تومان باشد در شورای حل اختلاف به آن رسیدگی می شود.(ماده 9 قانون شوراهای حل اختلاف)