توضیحات

در لغت به معنی دانش و فهم است و فقیه به معنی دانشمند است.اصطلاحا در هر یک از معانی زیر به کار رفته است: الف- علوم اسلامی از اخلاق- کلام- قوانین- رجال و درایه- اصول فقه فقه به این معنی در عبارت تفقه در دین استعمال شده است تفقه در دین یعنی مطلع شدن به مسائل دینی. ب- مسایل اعتقادی(از توحید و نبوت و معاد و مانند اینها) که سابقا فقه اکبر نامیده می شد و فعلا علم کلام و اعتقادات نامیده می شود. ج- علم به قوانین اسلامی(شامل مقررات عبادت- عقود و ایقاعات- دادرسی- جزا- امور اداری- جهاد و امر به معروف و نهی از منکر) که سابقا فقه اصغر نامیده می شد و فعلا به طور مطلق فقه نامیده می شود.فقه به این معنی دارای خصوصیات زیر است: اولا- در بخش عقود و ایقاعات علی الاصول عرف و عادات موجود تایید شده است و نص قانونی در این قسمت کمتر از سایر قسمت ها است و بالتبع میدان اعمال نظر بسیار وسیع است.به همین جهت گفته اند: احکام معاملات غالبا امضائی است و اعمال تعبد در معاملات بعید است(رک.تعبد) ثانیا- در ابتدا امر مسائل فقه با کلام آمیخته بود(کتاب عده الاصول شیخ طوسی از این حیث قابل مطالعه است) ولی در عین حال از پیرایه مباحث الفاظ عاری بود بعدها از کلام جدا شد ولی مباحث الفاظ در آن جای قابل ملاحظه گشود.چنانکه مباحث معروف به اصول عملیه fictions که در حدود ده قرن اهمیتی در فقه نداشت اخیرا وسعت یافت و مانند مباحث الفاظ از خلوص آن کاست از این رو آن قسمت از متون فقه که چندان تحت سلطه مباحث الفاظ و اصول عملیه قرار ندارند بیشتر مورد توجه بوده و هستند مانند تذکره علامه که گرانبها ترین متن فقهی است. ثالثا- قلت نصوص( در عقود و ایقاعات) و وسعت قلمرو اسلام و تمادی قرون فقها اسلام را موفق به کشف عمده فنون و ابزار استباط علم حقوق کرد که تسلط کامل بر این ابزار به مقدار فراوانی راه را برای اجرا اصول عدالت در قضایای روزمره می گشاید(این ابزارها در کتاب مقدمه عمومی علم حقوق- ص۵۸ به بعد- گرد آورده  شده است). انکار نباید کردکه فقها مسلمان ایرانی میراث عظیمی از فرهنگ ایران را پدید آورده اند( که به مراتب مهمتر از ادبیات ما است ) نهایت اینکه چون علم حقوق از علوم دشوار است اندیشه ها در این زمینه ها هنوز خود را نیازموده اند.