فسخ معامله خودرو

خبرگزاری میزان – پس از انجام معامله خودرو و توافق طرفین مبنی بر خرید و فروش، به دلایل متفاوت، ممکن است خریدار یا فروشنده از عمل خود پشیمان شده و قصد فسخ و ابطال معامله را داشته باشند. قانون گذار با پیش بینی چنین حالتی، راه کار‌هایی را برای فسخ معامله از طرف خریدار و فروشنده در نظر گرفته است.

این راه کار‌ها که در قانون مدنی، از آن‌ها تحت عنوان خیارات یاد شده است، برای جلوگیری از ورود ضرر و زیان، به فروشنده و خریدار پیش بینی شده اند. نکته‌ای که در خصوص این خیارات یا موارد فسخ معامله خودرو وجود دارد، این است که هر کدام از آنها، دارای نحوه فسخ مخصوص به خود هستند و در صورت عدم رعایت و عدم توجه به این شرایط و مهلت، امکان فسخ معامله وجود نخواهد داشت.

شرایط فسخ معامله خودرو

برای پایان دادن به قرارداد و آثار ناشی از آن می‌توان دو حالت بطلان یا فسخ را متصور شد؛ بطلان یک معامله، زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین، هنگام انجام معامله، فاقد قصد، رضا یا اهلیت بوده یا قصد نامشروعی از انجام آن معامله داشته یا اینکه موضوع معامله، مشخص نباشد. در صورت ابطال معامله، تمامی آثار آن، از بین می‌رود و مانند این است که معامله از ابتدا وجود نداشته و توافقی صورت نگرفته است.

اما فسخ با بطلان متفاوت است؛ در فسخ یکی از طرفین بنا به دلایلی، مانند جلوگیری از ورود ضرر مالی، می‌تواند به صورت یک طرفه، معامله را فسخ نماید و نیازی به تایید طرف دیگر ندارد. تا لحظه‌ای که یکی از طرفین، قصد خود، مبنی بر فسخ معامله را عملی نکرده است، تمام آثار ناشی از آن معامله جاری است و طرفین، ملزم به ایفای تعهدات خود هستند.

قانونگذار در قانون مدنی، خیاراتی را پیش بینی کرده که هر کدام، مطابق شرایط و نحوه خاصی، قابل اجرا و اعمال هستند.

ماده ۳۹۶ قانون مدنی، ۱۰ خیار را نام می‌برد: «خیارات از قرار ذیل اند: ۱- خیار مجلس ۲- خیار حیوان ۳- خیار شرط ۴- خیار تاخیر ثمن ۵- خیار رویت و تخلف وصف ۶- خیار غبن ۷- خیار عیب ۸- خیار تدلیس ۹- خیار تبعض صفقه ۱۰- خیار تخلف شرط.»

از میان ۱۰ خیار نام برده شده در ماده ۳۹۶ قانون مدنی، خیار حیوان، تنها در معاملات موضوعیت دارد که مورد معامله حیوان زنده باشد و در معاملات دیگر نمی‌توان از آن استفاده کرد. اما ۹ خیار دیگر تقریبا در تمامی معاملات و به خصوص معاملات خودرو، قابل تصور هستند و طرفین می‌توانند با استناد به آن‌ها معامله را فسخ نمایند.

طبق ماده ۳۹۷ خیار مجلس به طرفین، این اختیار را می‌دهد که تا زمان خارج شدن از مجلسی که در آن، معامله انجام شده است، بتوانند معامله خود را فسخ نمایند. برای مثال، در شرایطی که یکی از طرفین به دلایل شخصی، دقیقا پس از امضای معامله و قبل از خروج از مجلس از عمل خود پشیمان شود، مطابق این ماده، امکان فسخ آن را دارد.

طبق ماده ۳۹۹ طرفین می‌توانند حین انجام معامله خودرو، شرط کنند که در مدت زمان مشخصی، یکی از طرفین، امکان فسخ معامله را دارد (خیار شرط). مطابق ماده ۴۰۱ اگر در معامله، مدتی برای این شرط قید نشود، هم شرط و هم معامله انجام شده، باطل است.

خیار تاخیر در ثمن، طبق این خیار اگر توافق انجام شده، مبنی بر حال بودن مبیع و ثمن صورت گرفته و مهلتی برای تسلیم آن‌ها تعیین نشده باشد، با گذشت سه روز از تاریخ بیع و در صورت عدم پرداخت تمام ثمن، توسط خریدار و عدم تحویل خودرو، توسط فروشنده، حق خیار تاخیر در ثمن، برای فروشنده ایجاد شده و فروشنده می‌تواند معامله را فسخ نماید.

خیار رویت و تخلف وصف، مخصوص به موقعیتی است که خریدار، خودرو را از نزدیک ندیده است و تنها با اعتماد به گفته‌های فروشنده و اوصافی که برای آن تعریف کرده است، اقدام به معامله می‌نماید. در چنین شرایطی، اگر بعد از معامله خودرو، با رویت آن متوجه شود، خودروی خریداری شده، دارای اوصاف ذکر شده، نمی‌باشد، می‌تواند معامله خودرو را فسخ کند.

خیار غبن به طرفین این اختیار را می‌دهد که اگر از انجام معامله خودرو، دچار ضرر و زیان فاحش شده باشند، بتوانند آن را فسخ کنند. برای مثال، فروشنده خودروی خود را به قیمت ۲۰۰ میلیون تومان می‌فروشد و پس از انجام معامله متوجه می‌شود که ارزش واقعی آن ۲۷۰ میلیون تومان است. در چنین شرایطی می‌تواند معامله را فسخ نماید.

خیار عیب به خریدار این اختیار را می‌دهد، تا اگر بعد از خرید خودرو، عیب و نقصی را در آن پیدا کند که فروشنده، قبل یا حین معامله خودرو به آن اشاره‌ای نکرده باشد و خریدار، هنگام انجام معامله از وجود آن اطلاعی نداشته باشد، معامله خودرو را فسخ نماید.

خیار تدلیس به این معناست که خریدار خودرو، در صورتی که تشخیص دهد، در رابطه با مخفی کردن عیب خودرو یا وجود یک وصف دروغین، مورد فریب واقع شده و فروشنده، وی را فریب داده است، می‌تواند معامله خودرو را فسخ نماید. همچنین، در صورتی که خریدار، فروشنده را فریب دهد، فروشنده می‌تواند با استفاده از خیار تدلیس معامله را فسخ نماید.

خیار تبعض صفقه به معنای این است که اگر معامله، نسبت به بخشی از خودروی مورد معامله، باطل باشد، (مانند اینکه فروشنده، مالک سه دانگ خودرو بوده، اما شش دانگ آن را بفروشد) خریدار، اختیار دارد که آن معامله را بپذیرد یا آن را فسخ کند. البته، در شرایطی خریدار می‌تواند از این خیار استفاده کند و معامله خودرو را فسخ نماید که هنگام انجام معامله از این مسئله اطلاعی نداشته باشد.

خیار تخلف شرط در مواقعی می‌تواند مورد استفاده طرفین قرار گیرد که ضمن معامله، انجام عملی از سوی فروشنده یا خریدار شرط شود. در صورتی که در معامله خودرو شرطی گذاشته شود و طرفی که مسئولیت انجام شرط را بر عهده دارد، از انجام آن خودداری کند، طرف مقابل می‌تواند معامله را فسخ نماید.

موارد فسخ معامله خودرو از طرف فروشنده:

تنها خیاری که مختص به فروشنده می‌باشد، خیار تاخیر در ثمن، است. حق استفاده از این خیار در صورت وجود شرایطی که بیان شد، برای فروشنده ایجاد می‌شود. نحوه ایجاد این خیار به این شکل است که با گذشت سه روز از تاریخ معامله خودرو در صورت وجود شرایط مذکور، فروشنده اختیار فسخ دارد و در صورت تمایل می‌تواند معامله خودرو را فسخ نماید.

موارد فسخ معامله خودرو از طرف خریدار:

خریدار خودرو در مواردی، مانند آگاه شدن، به وجود عیبی در خودرو که هنگام معامله از آن اطلاع نداشته (خیار عیب) یا وجود شرایطی که ایجاد کننده خیار تبعض صفقه برای وی می‌باشد، مختار است معامله خودرو را فسخ یا قبول نماید.

موارد مشترک فسخ معامله خودرو:

به غیر از مواردی که به طور اختصاصی برای فروشنده و خریدار ذکر شد، باقی خیارات پیش بینی شده در قانون، برای هردو طرف معامله قابل استفاده می‌باشند. این خیارات عبارتند از: تخلف از شرط، شرط، تدلیس، رویت و تخلف از وصف، غبن و مجلس؛ به این معنا که فروشنده و خریدار، می‌توانند، در صورت وجود شرایط مذکور، در خصوص تحقق هر یک از این خیارات، اقدام به فسخ معامله خودرو نمایند.