شماره هـ/۹۰/۳۹ ۲۰/۹/۱۳۹۱ تاریخ دادنامه: ۲۹/۸/۱۳۹۱ شماره دادنامه: ۶۰۵ کلاسه پرونده: ۹۰/۳۹ مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری شاکی: آقای محمدعلی توکلی گیلوان موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره ۱۰۰/۳۰/۳۲۶۰۴ ـ ۳۱/۴/۱۳۸۶ وزیر نیرو گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ادعا کرده است که مطابق بندهای ۱۲ و ۱۰، ۹ از اصل سوم و اصول چهلم و پنجاه و یکم قانون اساسی، دولت مکلف است نیازهای اساسی مردم را تأمین کند. از سویی مطابق ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۰، اخذ هر گونه وجه از مردم توسط دولت باید مستند به حکم مقنن باشد و در ماده ۶۰۰ قانون مجازات اسلامی، اخذ وجه به میزان مازاد بر حکم مقنن از موجبات تعقیب کیفری شناخته شده است. نظر به مراتب فوق، چون در بخشنامه شماره ۱۰۰/۳۰/۳۲۶۰۴ ـ ۳۱/۴/۱۳۸۶ وزیر نیرو، بر خلاف نظر مقنن دریافت وجه از مردم در قبال ارائه خدمت از سوی شرکتهای برق منطقه‌ای تجویز شده است، ابطال بخشنامه از تاریخ صدور مورد استدعاست. مشارالیه در ضمن دادخواست خود توضیح داده است که برای برقراری انشعاب برق در ساختمان احداثی، شرکت برق منطقه‌ای با این استدلال که چون امکانات لازم برای برقراری انشعاب برق نداریم و بخشنامه ۳۱/۴/۱۳۸۶ وزیر نیرو (بخشنامه معترضٌ عنه) اخذ وجه به منظور برقراری انشعاب مازاد بر امکانات را تجویز کرده است، مبالغ غیر متعارفی را مطالبه می‌کند . متن بخشنامه مورد اعتراض به قرار زیر است: «مطابق بند « الف» ماده ۱ـ ۳۵ ـ ۴ آیین‌نامه تکمیلی تعرفه‌های برق، قبول درخواست تأمین برق متقاضیان منوط به وجود امکانات لازم برای برقراری انشعاب است. از آنجا که برای تعدادی از متقاضیان بزرگ همچون مجتمع‌های مسکونی و کارگاهها، عاملِ زمان در برقراری انشعاب اهمیت ویژه‌ای دارد موافقت می‌شود برای این متقاضیان در حالتی که امکانات لازم برای برقراری انشعاب توسط شرکت برق مهیا نیست، در صورت تمایل متقاضی و درخواست وی ایجاد تأسیسات بر عهده متقاضی قرار گیرد. در این صورت، شرکت برق مجاز به اخذ هزینه نیرورسانی مندرج در جداول ۷۹ـ۴ و ۷۸ـ۴ نبوده و می‌باید با دریافت مبالغ مندرج در ستون یک جداول ۷۹ـ۴ و ۷۸ـ۴ الحاقیه شماره ۴ حسب مورد، به علاوه هزینه لوازم اندازه‌گیری، نسبت به تأمین برق اقدام نماید. لازم است برای تصمیم‌گیری در این زمینه در هر شرکت توزیع و یا برق منطقه‌ای کمیته‌ای متشکل از نماینده مدیرعامل و یک نفر از اعضای هیأت مدیره (رئیس کمیته) و سه نفر کارشناس خبره و معتمد به انتخاب هیأت مدیره تشکیل گردد. متقاضیان در واگذاری انجام عملیات نیرورسانی به هر یک از پیمانکاران تعیین صلاحیت شده مخیر می‌باشند.» در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت نیرو به موجب لوایح شماره ۴۱۰/۸۴۶۴/۹۰ ـ ۱۱/۳/۱۳۹۰ و ۴۱۰/۲۳۷۴۳/۹۱ ـ ۴/۵/۱۳۹۱ توضیحاتی داده است که خلاصه آنها به قرار زیر است: «۱ـ به موجب بند ۲ ماده واحده قانون استقلال شرکتهای توزیع نیروی برق در استانها مصوب ۹/۱۲/۱۳۸۴، شرکتهای مذکور به صورت غیر دولتی اداره می‌شوند و از شمول ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت خارج می‌باشند. ۲ـ مطابق قانون تأسیس وزارت نیرو و قانون سازمان برق ایران، تعیین مقررات و شرایط فروش برق در حیطه وظایف وزارت نیرو است و آیین‌نامه تکمیلی تعرفه‌های برق توسط وزارت نیرو تصویب شده و در جزء الف بند ۱ـ ۳۵ـ۴ این آیین‌نامه، قبول درخواست برقراری انشعاب برق منوط به وجود امکانات لازم است. بدیهی است در صورت عدم وجود امکانات، تکلیفی به برقراری انشعاب وجود ندارد. ۳ـ اخذ وجه در موردی تجویز شده است که امکانات لازم برای برق‌رسانی نیست، اما به جهت مساعدت به متقاضی با اخذ تمایل وی و تعهد به پرداخت هزینه‌ها و تأسیسات، برق‌رسانی انجام می‌شود. ۴ـ مطابق اصل ۱۳۸ قانون اساسی، وزیر حق صدور بخشنامه دارد و بخشنامه مورد اعتراض در محدوده اختیارات وزیر تدوین و ابلاغ شده است.» هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می کند. رأی هیأت عمومی نظر به این که مطابق ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۰، دریافت هر گونه وجه، کالا و یا خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی غیر از مواردی که در مقررات قانونی مربوط تعیین شده یا می‌شود، همچنین اخذ هدایا و کمک نقدی و جنسی در قبال کلیه معاملات اعم از داخلی و خارجی توسط وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و شرکتهای دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی، مؤسسات و شرکتهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام یا تصریح نام است و یا تابع قوانین خاص هستند، ممنوع شده است و همچنین به موجب تبصره ۳ ماده ۶۲ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ نیز دستگاههای اجرایی در مقابل ارائه خدمات یا اعطای انواع مجوز حتی با توافق، اجازه اخذ مبالغی بیش از آنچه در قوانین و مقررات قانونی تجویز شده است، ندارد و تخلف از اجرای این حکم مشمول مجازات مصرح در ماده ۶۰۰ قانون مجازات اسلامی خواهد بود و در ماده ۶۰۰ قانون اخیرالذکر نیز اخذ وجه یا مال توسط مسؤولان دولتی بر خلاف قانون یا زیاده بر مقررات قانونی، تعیین مجازات شده است. بنا به مراتب، بخشنامه شماره ۱۰۰/۳۰/۳۲۶۰۴ ـ ۳۱/۴/۱۳۸۶ وزیر نیرو که بدون اذن مقنن جواز اخذ وجه در قبال ارائه خدمت را صادر کرده است، مغایر قوانین پیش گفته تشخیص می‌شود و به استناد بند ۱ ماده ۱۹ و مادتین ۲۰ و ۴۲ قانون دیوان عدالت اداری حکم به ابطال آن از تاریخ صدور بخشنامه صادر می‌شود. رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری