تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهور نسبت به ایجاد معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی

شماره۴۴۳۵۱/ت۴۸۹۲۳ن                                                              ۲۸/۲/۱۳۹۲ تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهور نسبت به ایجاد معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصمیم نمایندگان ویژه رئیس‌جمهور در کارگروه احیا و توسعه نظام طب سنتی به استناد اصل یکصد و بیست و هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر برای اجرا ابلاغ می‌شود: ۱ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است به استناد تبصره (۳) ماده (۵۷) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب ۱۳۸۹ـ نسبت به ایجاد معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید. معاون طب سنتی ایرانی ـ اسلامی قائم مقام وزیر در امور طب سنتی ایرانی ـ اسلامی می‌باشد. ۲ـ کارگروه یادشده به شورای عالی سیاستگذاری طب سنتی ایرانی ـ اسلامی تغییرنام و دبیرخانه آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی) می‌باشد. ۳ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است نسبت به ایجاد و راه‌اندازی دانشگاه علوم پزشکی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید. ۴ ـ سند توسعه طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به شرح متن پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیئت دولت است، تعیین می‌گردد. دستگاههای اجرایی موظفند نسبت به اجرای تصمیمات مربوط مطابق برنامه زمان‌بندی شده اقدام و نتیجه را هر سه ماه یکبار به دبیرخانه شورا گزارش نمایند. معاون اول رئیس‎جمهور ـ محمدرضا رحیمی   سند توسعه طب سنتی ایرانی ـ اسلامی مقدمه طب سنتی ایران، میراث گرانقدر بجای مانده از تلاش حکیمانه، تحقیقات عالمانه و تجارب ارزشمند هزاران دانشمند و حکیم دوران‌های گذشته به ویژه دوران ۱۴۰۰ ساله تمدن اسلامی است که نه تنها در دوران گذشته بلکه برای دنیای امروز و فردا نیز در این دریای پهناور، گوهرهای درخشان و ناسفته فراوانی وجود دارد. احیاء طب سنتی با جمع‌آوری، طبقه‌بندی، بررسی و ارزیابی این میراث عظیم، نه تنها واپسگرائی نیست، بلکه گامی اساسی در دستیابی به دانش مستحکم و تأمین حداکثر سلامت برای آحاد مردم و بهره‌گیری‌های رو به تزاید و پرثمر از اعتماد بنفس ملی برخاسته از این حرکت است. اینک که به یاری پروردگار، پس از سالهای طولانی، بار دیگر دروازه‌های ورود به عرصه قانونمند آموزش، پژوهش و ارائه خدمات طب سنتی به روی گروهی از فرهیختگان برگزیده میهن اسلامی ما گشوده شده است، ضرورت ساماندهی جدّی ابعاد مختلف کاربرد طب سنتی در تمام مراحل آن بخوبی احساس می‌شود لذا تدوین «منشور احیاء و کاربرد طب سنتی» با چنین انگیزه و هدفی صورت می‌گیرد.   چشم انداز و مأموریت چشم‌انداز معاونت طب سنتی ایران برای توسعه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی در راستای اسناد چشم‌انداز، ایران ۱۴۰۴ و براساس نقشه جامع علمی، تحقیقاتی کشور و با تکیه بر آموزه‌های ارزشمند اسلامی و تاریخ افتخارآمیز ایران زمین بر آن است که از طریق هدایت، رهبری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی و نظارت بر امور مربوط به پژوهش، آموزش و خدمات پزشکی در زمینه طب سنتی ایرانی، بتواند ضمن احیای میراث علمی و تاریخی مکتب پزشکی اسلامی ـ ایرانی در سطح جهانی به ارتقای جایگاه آن به عنوان شیوه‌ای جامع، جامعه‌نگر، مستند و کارآمد مبتنی بر ارزشهای اخلاقی در نظام سلامت دست یابد. مأموریت: دستیابی به چشم‌انداز معاونت طب سنتی ایران در راستای تعالی جایگاه علمی کشـور و نیل به خـودباوری منطقی و علمی دانشـوران علوم پزشکـی و آحـاد جامعه در بخشهای شش‌گانه پژوهش، آموزش، امور دارویی، خدمات تندرستی و درمانی، فرهنگ عمومی و طب مکمّل مقدور خواهد بود به نحوی که برآیند آن ضمن انگیزش روحیه جستجوگری و تقویت عزّت ملّی در عرصه علوم پزشکی، منجر به ارتقای سطح سلامت در سطوح فردی و اجتماعی و شاخصهای ملّی و بین‌المللی مربوط به آن گردد: پژوهش: شامل برنامه‌ریزی، بسترسازی، هدایت، پیشنهاد، تدوین، تصویب و حمایت از پژوهشهای بنیادی و کاربردی در راستای تعمیق دانش موجود است. آموزش: دربرگیرنده بسترسازی، برنامه‌ریزی، حمایت، هدایت و ارائه آموزشهای مستمر در سطوح مختلف (دانش‌آموزی، دانشجویی و آحاد و جامعه) است. امور دارو: برنامه‌ریزی، هدایت، حمایت و نظارت بر تولید و تجارت داروهای طب سنتی ایران و به ویژه داروهای گیاهی مبتنی بر تضمین کیفی آنها را در بر می‌گیرد. خدمات تندرستی و درمانی: بسترسازی، تدوین قوانین و الزامات و استانداردهای مربوط، هماهنگی، حمایت و پشتیبانی، نظارت برای ارائه خدمات تندرستی و درمانی با استفاده از طب سنتی ایران و در تمامی ابعاد آن و با بهترین کیفیت را شامل می‌شود. فرهنگ عمومی: بسترسازی، برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت بر ابعاد مختلف فرهنگ عمومی در زمینه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی برای ارتقای جایگاه آن در نگرش و کاربرد مردمی آن را دربرخواهد داشت. طب مکمل: شامل هدایت، نظارت، ساماندهی و تدوین چارچوبهای قانونی امور مربوط به خدمات درمانی براساس شیوه‌های طب مکمل را شامل می‌گردد.   ذی‌نفعان طب سنتی ایران ذی‌نفعان طب ایرانی: الف. حوزه‌های مختلف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱. معاونت سلامت ۲. سازمان غذا و دارو ۳. معاونت آموزشی ۴. معاونت تحقیقات و فن‌آوری ۵ . دانشگاههای علوم پزشکی دست‌اندرکار تربیت نیروهای انسانی ۶ . مراکز تحقیقاتی طب سنتی ایران و گیاهان دارویی ب . وزارت جهاد کشاورزی ج . سازمان محیط زیست د . وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ه . وزارت صنعت، معدن و تجارت و . وزارت اقتصاد و دارایی ز . وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری ح . وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ط . مجلس شورای اسلامی ی . شورای عالی انقلاب فرهنگی ک . سازمان تبلیغات اسلامی ل . سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران م . رسانه‌های مختلف دیداری و شنیداری به ویژه صدا و سیما ن . فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران س . شهرداریها و شوراهای شهر و روستا ع. دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط ف . دست‌اندرکاران ارائه خدمات طب سنتی ایران به مردم از جمله عطاریها س . سایر سازمان‌های مردم نهاد (NGO) مرتبط با طب سنتی ایران ق . شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی و دانشگاهی ر . عامه مردم   استراتژی طب سنتی ایران فرصت‌ها: ۱. باور قوی عامه مردم به فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی ۲. حمایت مسئولان ارشد نظام جمهوری اسلامی ایران از گسترش و تعمیق فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی ۳. سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران ۴. نقشه جامع علمی سلامت ۵ . وجود اقلیم متنوع سرزمین ایران و رستنی‌های متنوع آن در مقوله‌ی گیاهان دارویی ۶ . جایگاه ارزشمند کشور ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و نقش مکتب طب سنتی ایران در تقویت آن ۷. رویکرد به اشتغال‌زایی در سطح ملی ۸ . ارتباط علمی و فرهنگی با سایر مکاتب طب سنتی در جهان مانند طب آیرودا، طب آسیایی و طب چینی در گستره تاریخ ۹ . تأسیس رشته‌های مصوب دانشگاهها در عرصه طب ایرانی (طب، داروسازی تغذیه ، پرستاری، طب عامیانه و تاریخ پزشکی طب سنتی ایران در حیطه‌های تخصصی) تهدیدها: ۱. مقاومت فرهنگی بخشهایی از جامعه ۲. فقدان قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به نحوه حمایت و نظارت در عرصه‌های شش‌گانه ۳. فقدان ردیف‌های سازمانی در نظام آموزش و پژوهش ۴. متولیان مختلف و ناهماهنگی این متولیان در عرصه‌های مختلف طب سنتی ایران ۵ . تبلیغات کاذب و ادعاهای واهی و سودجویی برخی از مدعیان در عرصه طب سنتی ایران و مکمل ۶ . تغییرات مکرر و سریع در مدیریتها ۷. فقدان جایگاه مصرح و قانونی در اسناد بالادستی نظام نقاط قوت: ۱. وجود منابع گران سنگ، مکتوب و مستند در زمینه طب سنتی ایران ۲. حضور پژوهشگران و نخبگان فرهیخته و برجسته در عرصه طب سنتی ایران ۳. علاقه روزافزون دانش‌پژوهان جوان به طب سنتی ایران ۴. در دسترس بودن دانش فنی و امکانات لازم برای ارائه خدمات درمانی مبتنی بر طب سنتی ایران ۵ . رقابتی ـ اقتصادی بودن خدمات طب سنتی ایرانی و مکمل در عرصه ارایه خدمات سلامت ۶ . کارآیی درمان با طب سنتی ایران ۷. بازنویسی و در دسترس قرار گرفتن بسیاری از متون طب سنتی ایران ۸ . توانایی بالقوه این طب در ارایه راهکارهای درمانی جدید ۹. وجود متخصصین و دانش تخصصی در سطوح بین‌المللی در زمینه داروهای مورداستفاده در طب سنتی ایران ۱۰. دسترسی به منابع مکتوب و بی‌نظیر در زمینه‌های فرهنگ پزشکی، طب سنتی ایران، تاریخ و تمدن اسلامی ۱۱ . تأسیس رشته‌های مصوب دانشگاهی در عرصه طب سنتی ایران (طب و داروسازی تاریخ پزشکی در حیطه‌های تخصصی) و دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط ۱۲. تأسیس معاونت طب سنتی ایران و مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی در ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نقاط ضعف: ۱. کمبود نیروی انسانی، کارآزموده و آکادمیک ۲. کمبود داروهای طب سنتی ایران ۳. فقدان شناخت تمام حیطه‌های طب سنتی ایران ۴. کمبود نسخ تصحیح شده اصیل و به زبان روز در زمینه‌های طب سنتی ایران ۵ . فقدان ادغام طب سنتی در نظام ارائه خدمات سلامت ۶ . فقدان ارتباط سازمان‌دهی شده و قانونی با سایر حوزه‌ها و سازمانهای مرتبط ۷. فقدان جایگاه مصوب قانونی در ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۸ . فقدان سازماندهی قانونی و مؤثر عرصه‌های شش‌گانه ۹. فقدان قوانین و آیین‌نامه‌های مصوب در زمینه‌های مختلف طب سنتی ایرانی و مکمل ۱۰. بودجه‌های ناکافی و غیرمستمر در راستای اهداف ۱۱. فقدان (عدم تولید) منابع مستند کافی به سایر زبانها مانند عربی و انگلیسی در زمینه طب سنتی ایران برای توسعه و صدور این دانش به جهان ۱۲. ضعف در پشتیبانی کافی از علوم نوین تقویت‌کننده طب سنتی ایران ۱۳. فقدان یا کمبود مراکز تخصصی تحقیقاتی کارآمد در عرصه‌های دارو، درمان و علوم نوین مرتبط   منشور احیاء و کاربرد طب سنتی ایران اصول کلی و بنیادهای اندیشه احیاء و کاربرد طب سنتی ایران اصل اول: تعهد و پای‌بندی به تمامی موازین شناخته شده حقوق بیمار و اخلاق پزشکی ۱. دریافت مطلوب و محترمانه خدمات سلامت، حق بیمار است. ● ارائه خدمات سلامت با هدف بازیابی، تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت بیماران و گیرندگان خدمات طب سنتی ● احترام به شخصیت، ارزش‌ها و اعتقادات بیمار و پرهیز از هرگونه تبعیض بر پایه دین، قومیت، زبان، نژاد و مواردی از این دست ● اولویت منافع بیمار بر منافع ارائه‌کننده خدمات ● خوشروئی، دلسوزی، همدردی، درک نگرانی‌های بیمار و حوصله در شنیدن شکایات و خواسته‌های او ● پرهیز از تحمیل هرگونه درد و رنج قابل پیشگیری یا کاهش، در مراحل مختلف ارائه خدمات سلامت ● همکاری منطقی و محترمانه با سایر اعضاء تیم درمان در جهت فراهم کردن حداکثر تحقق نیاز بیمار به خدمات سلامت ● محرمانه دانستن هر گونه اطلاعات شخصی یا پزشکی مربوط به بیمار در چارچوب قوانین اخلاق پزشکی ● انتقال اطلاعات لازم برای دستیابی بیمار به حداکثر سلامت به زبان قابل فهم برای او و نیز احساس مسئولیت نسبت به آموزش بیمار یا اطرافیان وی برای توانمندسازی آنها به منظور استمرار مراقبت‌های سلامت لازم ● رفتار صادقانه و مؤدبانه و به موقع نسبت به گیرندگان خدمات سلامت و ارجاع بیمار به مرکز و شیوه درمانی مناسب‌تر و نیز انجام مشاوره برای انتخاب روش درمانی مناسب‌تر و کاراتر در موارد خاص ● توجه خاص به گروه‌های آسیب‌پذیر همانند کودکان، زنان باردار و شیرده، سالمندان، معلولان، زندانیان، افراد بدون سرپرست و نیز بیماران با مشکلات روانی ●   احترام به حق خودمختاری بیمار در چارچوب قوانین اخلاقی و کشوری ● مبادرت به درمانهای فوری در مواقع اورژانس براساس موازین قانونی پزشکی و صرفنظر از امکان وصول هزینه ۲ـ اطلاع‌رسانی کافی و ضروری نیز حق بیمار است: ● بیان هزینه، پذیرش یا عدم پذیرش بیمه و آگاه‌سازی بیمار از دفعات و کیفیت مراجعات بعدی ● امکان آگاهی بیمار از تحصیلات، مسئولیت‌ها، مراتب علمی و تجربی اعضاء تیم درمان ● اطلاع‌رسانی به بیمار در زمینه روشهای تشخیص و درمان در طب سنتی و نیز امکان استفاده از سایر شیوه‌های طبی در صورت لزوم ● فراهم کردن امکان پاسخگوئی به سؤالات یا نگرانیهای بیمار پس از آغاز درمان و در فواصل مراجعات ● اطلاع یافتن بیمار در مورد پرونده پزشکی خود با رعایت مصلحت‌های ویژه ● اگر بیمار از مراکز آموزشی خدمات دریافت می‌کند اطلاع‌رسانی در مورد حدود دفعات و چگونگی استفاده آموزشی از او در چارچوب حفظ حرمت افراد و حداقل مزاحمت برای وی از پیش بگونه‌ای شایسته. ۳. استقبال از نظارت، انتقاد منطقی و پیشنهادات مسئولین و همکاران ● پرهیز از هرگونه رفتار پنهانی و تهدیدآمیز که مانع نظارت دستگاه‌های مسئول یا امکان دادخواهی بیمار گردد. ● سعه صدر برای پذیرش راهنمایی‌های منطقی یا روش‌های متفاوت با نظر ارائه‌کنندگان خدمات طب سنتی توسط همکاران و صاحبنظران و حتی خود بیماران ۴. مراعات موازین شناخته شده بهداشتی در ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی ● فراهم کردن و پایبندی به کاربرد همه موازین ضروری بهداشتی به منظور پیشگیری از هرگونه زیان‌رسانی به سلامت بیمار و گیرندگان خدمات و نیز صدمه زدن به سلامت محیط زیست ● مراعات شرایط موارد ضروری بر اساس موازین علمی روز ۵. رعایت شئونات حرفه پزشکی در محیط کار و جامعه ● پرهیز از هرگونه رفتار مغایر با جایگاه مقدس پزشکی در محیط کار و جامعه و ایجاد وهن فردی و حرفه‌ای ● پای‌بندی عملی به ظواهر محاسن اخلاقی و توصیه‌های معاشرتی دینی ● پرهیز از ایجاد بی‌اعتمادی و بدگویی صریح و مخرب نسبت به همکاران و جامعه پزشکی سنتی و کلاسیک و اقدام مناسب و قانونی در صورت اطلاع از فرایندهای ناقض حقوق بیماران و جامعه اصل دوم: تعهد به فقه پزشکی و رعایت امر نهی الهی بر اساس آموزه‌های اسلامی ۱. قاعده ضمان طبیب ● ارائه خدمات پزشکی در چارچوب قاعده ضمان طبیب ● اخذ برائت برای موارد ضرورت به تناسب عرف زمان و مکان ۲. پرهیز از محرمات شرعی ● رعایت چارچوب موازین شرعی در تفاوت جنسیت‌ها ● توجه به قاعده «ما جعل ا... فیما حرم شفاء» و حذف مُحَرّمات و ناپاکی‌ها از داروها و خوردنی‌ها در حد مقدور و در محدوده نفی عُسر و حَرج و نفی اضطرار رعایت امر و نهی الهی در سایر موارد پیش‌بینی نشده. اصل سوم: تعهد و پای‌بندی به قوانین کشور جمهوری اسلامی ایران ۱. تبعیت و هماهنگی با قوانین پزشکی ● رعایت موازین قانونی معتبر و آئین‌نامه‌های مصوب ● خودداری از تخلف‌های قانونی و در صورت لزوم تلاش در جهت اصلاح قوانین و آئین‌نامه‌های زیان‌بخش از طریق ارائه پیشنهادات اصلاحی به مراجع رسمی ۲. تبعیت از قوانین عمومی و ناظر بر روابط خارجی ● تبعیت از قوانین اساسی و مدنی به عنوان یک شهروند ایرانی ● رعایت محدودیت نظام جمهوری اسلامی در روابط علمی با خارج از کشور و شهروندان غیر ایرانی اصل چهارم: هماهنگی با نظام ملی سلامت ● مراعات مقررات کشوری مربوط به سلامت و طبابت علاوه بر مراعات قوانین طبابت ● پرهیز از هرگونه رفتار یا توصیه مغایر با برنامه‌های ملّی پیشگیری از بیماریها یا مراقبتهای اولیه سلامت ● تلاش در جهت مشارکت و همکاری با نظام ملی سلامت در جهت کاربرد منطقی طب سنتی در قالب نظام شبکه بهداشتی ـ درمانی اصل پنجم: آموزش مسئولانه در سطوح عمومی و اختصاصی ۱. نگاه به مقوله آموزش عمومی (جامعه، بیماران، اطرافیان بیمار) با تأکید بر تدابیر حفظ الصحه به عنوان جزء لاینفک خدمات طب سنتی و مشارکت و تلاش در تحقق آن ● آموزش استمرار مراقبت‌های سلامت و درمانی بیماران به آن‌ها و اطرافیان آنها ● پرهیز از هرگونه بزرگنمایی مسائل کوچک و افراط و تفریط با رعایت مصالح آحاد جامعه ۲. تلاش در جهت تکامل، ارتقاء کیفیت آموزش‌های اختصاصی طب سنتی ● احساس مسئولیت و مشارکت در آموزش رسمی طب سنتی در چارچوب مقررات آموزشی ● پرهیز از آموزش‌های موازی که منجر به شکل‌گیری نظام ارائه خدمات طب سنتی در قالبی مغایر با موازین قانونی گردد. ● مشارکت در تأمین منابع مورد نیاز آموزش رسمی طب سنتی بطور مستقیم یا غیر مستقیم. ● ارائه هرگونه پیشنهاد سازنده و اطلاعات و تجارب سودمندی که به تکامل و ارتقاء آموزش رسمی طب سنتی منجر می‌گردد. اصل ششم: پاسداشت و بهره‌گیری از میراث پزشکی ملّی ـ اسلامی ● حفظ حرمت حکماء و پیشکسوتان طب سنتی ـ اسلامی از گذشته‌های دور تاکنون و پرهیز از نادیده گرفتن منزلت آنان به لحاظ وجود برخی نظرات غیر قابل قبول ● تلاش در بازشناسی محتوای آثار و تجارب حکماء با بهره‌گیری از ابزارهای علمی روز ● کمک به حفظ آثار و احیاناً نشر مواردی از آن‌ها در چهارچوب احیاء میراث طب اسلامی ـ ایرانی ● تلاش در تدوین منابع جدید و متناسب با روز با بهره‌گیری از میراث‌گرانقدر گذشتگان اصل هفتم: توالی تقدم پیشگیری، تدابیر حفظ الصحه، اصلاح شیوه زندگی برپایه سته ضروریه، درمان طبیعی و غذایی، درمان داروئی و سایر شیوه‌های درمانی ۱. اولویت تدابیر صحی در آموزش و ارائه خدمات طب سنتی ● تلاش در ارتقاء و آگاهی‌های عمومی و اختصاصی افراد جامعه و فراگیران طب سنتی در زمینه تدابیر حفظ الصحه و مقدم داشتن آن بر سایر تدابیر ● ارائه خدمات مبتنی بر حفظ الصحّه با تأکید جدّی و عدم مبادرت به ارائه خدمات درمانی در مواردی که تأمین سلامت بیمار با تدابیر حفظ الصحه میسر است و لو با تأخیر اندک ● تقدم درمانهای طبیعی و غذائی بر سایر شیوه‌های درمانی ● بهره‌گیری تا حد امکان از داروهای مفرده و بسنده کردن به حداقّل اجزاء در داروهای ترکیبی در صورت امکان ۲. احیاء ارزشهای اولویت‌بندی حکماء در عرضه خدمات طب سنتی ● تلاش در متقاعد ساختن بیماران و اطرافیان آن‌ها به ضرورت رعایت توالی اولویت‌ها ● پرهیز از عوامزدگی و اجتناب از زیر پا گذاشتن اصول توالی به درخواست و یا اصرار بیماران ● تجویز داروهای طب سنتی در اندازه‌های لازم و اجتناب از تجویز مازاد بر نیاز داروها ● تلاش در کاهش هزینه بیماران در حد معقول و قابل انجام اصل هشتم: تعهد به اجتناب از یکسونگری و ارجاع بیماران بر اساس انتخاب روشهای مؤثرتر و مطمئن‌تر ● پرهیز از رفتار پزشکی یکسونگرانه و اجتناب از پذیرش بیماران خارج از محدوده صلاحیتهای علمی و حرفه‌ای ● راهنمایی بیمارانی که خارج از محدوده طب سنتی دریافت خدمات مؤثرتر، کم‌هزینه‌تر و مطمئن‌تر برای آنها وجود دارد. ● پرهیز از اعمال روشهای درمانی وقت‌گیر و درازمدت که موجب تضییع فرصت‌های خاص در دریافت خدمات مؤثرتر برای بیماران می‌گردد. ● پرهیز از کاربرد روشهای درمانی امتحان نشده بدون مراعات تمام جوانب تحقیق پزشکی که در بحث اخلاق در پژوهش‌های پزشکی مورد توجه است اصل نهم: تلاش مداوم در ارتقاء و توسعه علمی و تجربی با بهره‌گیری از دانش و فناوری پیشروی روز ● احساس نیاز و تشنگی فزاینده نسبت به دانش‌افزائی، بازآموزی، نوآموزی و کسب تجارب تازه ● مشارکت در پژوهش‌های علمی در زمینه طب سنتی با پای‌بندی مسئولانه نسبت به موازین اخلاق در پژوهشهای پزشکی و اعتبار علمی نحوه انجام تحقیق ● مشارکت در برگزاری دوره‌های آموزش مداوم مرتبط با طب سنتی و پرهیز از مخفی نگاهداشتن و عدم ابراز یافته‌های سودمند در برابر افرادی که بر اساس موازین قانونی مجاز به ارائه خدمات طب سنتی می‌باشند ● با توجه به پیشرفت‌های لحظه به لحظه علوم پزشکی، عدم غفلت از کسب اطلاعات ضروری و مورد تأکید عرف علمی جامعه پزشکی و در چارچوب قاعده فقهی ضمان طبیب اصل دهم: همکاری، همدلی و هم‌آوائی با حرکت‌های دلسوزانه قانونمند و خیرخواهانه خدانگر در طب ایرانی ● درک و تعهد نسبت به مسئولیت‌های فردی و گروهی در برابر دفاع از حیثیت، قداست و وجهه مردمی و مورد وثوق طب سنتی ● تلاش در جهت اصلاح روشهای احتمالاً زیان‌بخش شیوه عمل برخی از اعضاء خانواده طب سنتی بطرق ممکن و در چارچوب حفظ آبروی افراد و مصالح بیماران و مصالح جامعه ● بذل هرگونه کمک نسبت به خدمتگزاران اعتلاء طب سنتی و پرهیز از مرزبندی‌های جناحی و سیاسی در این مسیر ● و بالاخره در همه حال خود را در جایگاه گیرندگان خدمات طب سنتی و یا خدمتگزاران واقعی طب سنتی دیدن و پرهیز از هر گونه رفتار مغایر با منافع بیماران، گیرندگان خدمات و خدمتگزاران صدیق طب سنتی   آموزش، پژوهش و خدمات معاونت طب سنتی پیشنهاد: راه‌اندازی «معاونت طب ایرانی» وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این معاونت که تعریف، چشم‌انداز، اهداف، مأموریت‌ها و چارت سازمانی آن در ادامه می‌آید مکلف خواهد بود با حمایت دولت خدمتگزار، ضمن رعایت تمام جنبه‌های قانونی و با تمام قوا تلاش کند در مدتی کوتاه زیرساخت‌های توسعه همه جانبه طب سنتی ایران را در سطح وزارت بهداشت و دانشکده‌های طب سنتی و در تعامل با تمام نهادهای ذیربط فراهم کند و طیّ برنامه زمان‌بندی شده در مدت سه ماه، تمامی آیین‌نامه‌های اجرایی لازم را پیش‌بینی و تهیه نماید و زمینه اشتغال و تحصیل دست کم ۳۰ هزار نفر را برای احیای مکتب طب سنتی ایران در پنج سال آینده آماده نماید تا نقش طب سنتی در ارتقای سطح سلامت مردم به بیش از ۸۰ درصد پوشش عمومی جامعه و نقش آن در خدمات درمانی به ۵۰ درصد و جایگزینی مصرف ۷۰ درصد سرانه دارویی در خصوص بیماری‌های شایع با داروهای گیاهی بومی بشود. در همین راستا پیشنهاد می‌شود در قانون تشکیل وزارت بهداشت در صدر یا ذیل ماده ۱۶ این قانون، با افزودن یک ماده قانونی، به صراحت وزارت محترم مکلّف به تلاش برای توسعه طب سنتی ایران هم‌ارز با سیستم پزشکی رایج شود تا حداقل خدمات آموزشی، پژوهشی و مراقبتهای درمانی این مکتب طبی بومی را به ۵۰ درصد سطح جامعه برساند و از امکانات وزارت متبوع در کنار پزشکی مدرن برای ترویج علمی و منطقی در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور استفاده شود.   اهداف تشکیل و مواد قانونی معاونت طب سنتی در پی دستور ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توسعه مکتب طب ایرانی به عنوان یک عنصر کارآمد و مؤلفه فرهنگی و تمدنی و یک رشته دانشگاهی و افتخار ملّی مؤثر بر سطح سلامت و فرهنگ مردم و به منظور تحقق بخشیدن به یکی از اهداف انقلاب اسـلامی، معاونت طب ایرانی به عنوان یک مولود انقلابی تأسیس شد. پس از گذشت چهار سال از تأسیس دانشکده طب سنتی رشته‌های طب و داروسازی ایرانی بار دیگر با عنایت رئیس‌جمهور محترم، اساسنامه این معاونت مورد بررسی قرار گرفت و معاونت طب سنتی ایران زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تأکید بر انجام فعالیتهای آموزشی، فرهنگی و تحقیقاتی، خدماتی، ارزیابی و پایش آن و همچنین به منظور ارتقاء آن به تصویب رسید. ماده اول ـ تعریف معاونت طب سنتی نهادی است عمومی و دولتی زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دارای شخصیت مستقل و از لحاظ اداری، استخدامی و مالی تابع مقرراتی است که در چارچوب اختیارات قانونی به تصویب هیأت دولت می‌رسد. ماده دوم ـ اهداف ● گسترش مکتب طب سنتی ایران و تحقیقات و شکوفایی روحیه تتبّع و استعدادها در سطح جامعه برای نیل به خود اتکایی ● توسعه مکتب طب سنتی ایران در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و سایر مراجع و نهادهای فرهنگی به خصوص برای نسل جوان و تحصیل کرده. ● گسترش و ارتقاء سلامت جامعه و طرحهای کاربردی و نیمه صنعتی از طریق پیوند  با مراکز علمی و تحقیقاتی به منظور به کارگیری نتایج پژوهش ● ایجاد رشته تخصصی مانند دستیاری طب سنتی ایرانی مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده طب سنتی ایران و درمانی و سایر گروه‌های آموزشی موردنیاز در کلیه دانشگاه‌های کشور طبق قوانین جاری وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ● تعامـلات بین‌المللی جهت ارائه و تبیین نظرات طب سنتی ایران در سطح و جامع بین‌المللی ● ارتقاء سطح کیفی و کمّی استفاده از طب سنتی ایران ● سهولت در استفاده از طب سنتی ایران و تهیه نرم‌افزارهای لازم ● سازماندهی امور طب سنتی ایران ● ترویج علمی طب سنتی ایران ● ترویج فرهنگ استفاده از طب سنتی ایران ● تلاش در جهت تحقق بخشیدن به ارزشهای عالیه توحیدی ـ اسلامی در کلیه امور طب سنتی ایران ● تلاش در جهت حفظ و حمایت از حقوق بیماران در برابر شاغلان حرف طب سنتی ایران ● حفظ و حمایت از حقوق صنفی شاغلان حرف طب سنتی ایران ● تلاش در جهت همکاری هر چه بیشتر شاغلین طب سنتی ایران با دستگاههای اجرائی دولتی ماده سوم ـ وظایف کلی معاونت طب سنتی عبارت است از: ۱ـ ترویج مکتب طب سنتی ایران ۲ـ ایجاد تشکیلات مناسب مکتب طب سنتی ایران ۳ـ انجام دادن تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی مکتب طب سنتی ایران ۴ـ پیگیری طرحهای تحقیقاتی مکتب طب سنتی ایران تا پایان مرحله نیمه صنعتی و صنعتی ۵ ـ ارائه خدمات علمی ـ فنی در زمینه‌های مختلف مورد نیاز جامعه ۶ ـ حمایت، تشویق و جذب دانشجویان و پژوهشگران جوان و مستعد و برنامه‌ریزی و ایجاد شرایط و امکانات لازم به منظور فراهم آوردن زمینه فعالیتهای علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشکلات واقعی و نیازهای تخصصی جامعه در زمینه مکتب طب سنتی ایران ۷ـ اجرای دوره‌های رسمی آموزشهای علمی ـ کاربردی مطابق ضوابط و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه طب سنتی ایران ۸ ـ ایجاد تشکیلات آموزشی و تحقیقاتی مطرح شده در بندهای این ماده بر اساس قوانین و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۹ـ مشارکت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در رشته‌های طب سنتی تبصره ـ خدمات علمی فنی شامل: انجام دادن آزمایش‌های کیفی بررسی پیشنهاد استانداردها، جمع‌آوری و پردازش داده‌های علمی، انتشار مدارک و داده‌های علمی، ترویج فنون و انجام دادن مشاوره علمی و ارائه کمکهای فنی و انجام دادن خدمات بهداشتی و درمانی و تشخیص پزشکی می‌شود. ۱۰ـ تبدیل علم به کالا   آموزش، پژوهش و خدمات معاونت طب سنتی اهداف کلی، بخش آموزش: ۱. تأسیس و تصویب نمودار سازمانی دانشکده‌های طب سنتی ایران ۲. راه‌اندازی حداقل ۱۰ رشته و مقاطع جدید آموزش عالی در زمینه‌های مرتبط با فرهنگ آداب و میراث پزشکی به ویژه در زمینه‌های مرتبط با فرهنگ آداب و میراث پزشکی به ویژه در ابعاد بین رشته‌ای ۳. درگیر نمودن حداکثری دانشگاه‌های علوم پزشکی در روند تربیت نیروی انسانی در زمینه طب سنتی ایران ۴. تهیه و تدوین و حمایت از ارائه حداقل ۲ واحد درس اجباری و ۴ واحد اختیاری مرتبط با طب سنتی ایران در تمامی مقاطع و رشته‌های وابسته به علوم پزشکی ۵. تهیه و تدوین و پیگیری تصویب ۲۵ متن آموزشی مربوط به حوزه دفتر طب سنتی ایرانی در کتابهای درسی نظام آموزش و پرورش ۶. تهیه تدوین ۳۰ بسته آموزشی در زمینه حفظ الصحه (نگه‌داری سلامت)، طب سنتی ایران و سایر حیطه‌های مرتبط و کمک به ارائه آنها در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی ۷. حمایت مادی و معنوی و قانونی از رشد و بالندگی گروههای آموزشی وابسته در دانشگاههای علوم پزشکی ۸. تهیه و تدوین و کمک به ارائه و اجرای دوره‌های مدون آموزشهای مداوم در خصوص طب سنتی ایران برای جامعه پزشکی با تأکید بر پزشکی مبتنی بر شواهد ۹. نظارت و ارزشیابی مستمر بر دوره‌ها و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مصوب با رویکرد به تأمین نیاز جامعه ۱۰. تدوین چارچوب ارائه آموزشهای مرتبط با طب سنتی ایران در رسانه‌های گروهی ۱۱. حمایت و هدایت و تقویت و بکارگیری نرم‌افزاری و سخت‌افزاری علوم نوین پشتیبانی‌کننده طب ایران در راستای تقویت همکاریهای بین رشته‌ای ۱۲. به کارگیری رشته‌های مورد استفاده در طب سنتی ایران مانند حکمت، فلسفه، نجوم. اهداف کلّی، بخش پژوهش: ۱. چاپ و انتشار حداقل ۱۵ مجله علمی ـ پژوهشی در زمینه‌های طب سنتی ایران و علوم وابسته در طی برنامه پنجم ۲ . چاپ و انتشار حداقل ۱۰ مجله علمی پژوهشی نمایه شده در نمایه‌های بین‌المللی در طی برنامه پنجم ۳. تهیه بانکهای اطلاعات پژوهشگران مرتبط با طب سنتی ایران و رشته‌های وابسته ۴. به کارگیری حداقل ۵۰۰۰ پژوهشگر دانشگاهی و نخبه بدون مدرک در زمینه طب سنتی ایران ۵. چاپ حداقل ۱۰۰۰ مقاله نمایه شده مرتبط با طب سنتی ایران در طی برنامه پنجم ۶. تصویب حداقل ۲۰۰۰ طرح پژوهشی مرتبط با طب سنتی ایران در طی برنامه پنجم ۷. طراحی و برگزاری ۳۰ کارگاه اختصاصی روش پژوهش در طب سنتی ایران ۸. تهیه و تدوین چارچوب ارتباط و همکاری مستقیم و هدفمند با نهادها و دانشگاههای بین‌المللی ۹. انجام حداقل ۳۰ پروژه مشترک با پژوهشگران سایر کشورها در زمینه طب سنتی ایران ۱۰. حمایت و پشتیبانی از تصحیح و چاپ حداقل ۱۰۰ کتاب مرتبط با فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ۱۱. حمایت از تألیف ۳ کتاب به زبان انگلیسی در خصوص طب سنتی ایران ۱۲. راه‌اندازی وب سایت اینترنتی رسمی، مستقل، به روز و مبتنی بر شواهد در خصوص تمامی ابعاد معاونت طب سنتی ایران ۱۳. تدوین و تصویب شیوه‌نامه اطلاع‌رسانی عمومی نتایج پژوهشها در خصوص طب سنتی ایران ۱۴. ایجاد بستر لازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در خصوص هم‌افزایی پژوهشهای انجام شده و در دست انجام در خصوص طب سنتی ایران به ویژه ایجاد بانک اطلاعاتی در این باره. ۱۵. افزایش سهم بودجه پژوهشی این بخش، از محل بودجه کل پژوهشی وزارت متبوع ۱۶. اختصاص سهم مشخص از بودجه معاونت علمی ریاست محترم جمهور برای طب سنتی ایران ۱۷. اولویت‌بندی پژوهش‌های مرتبط با طب سنتی ایران ۱۸. تدوین و تصویب آئین‌نامه تأسیس مراکز تحقیقاتی دانشگاهی ۱۹. تدوین آئین نظارت بر مراکز تحقیقاتی بخش خصوصی ۲۰. اولویت‌بندی کلی و هدایت پژوهشگران با رویکرد پاسخ‌گویی به نیاز جامعه ۲۱. حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان خصوصی و دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران ۲۲. حمایت ویژه از انجام پژوهش در خصوص تدوین و تنقیح مبانی طب ایرانی بر مبنای دستاوردهای علمی روز ۲۳. حمایت از دوره‌های فرصت مطالعاتی و Observer ship در داخل و خارج از کشور برای پژوهشگران ۲۴. برگزاری حداقل ۱۵ کنفرانس و سمینار علمی داخلی و ۵ کنگره بین‌المللی در داخل و مشارکت در برگزاری حداقل ۵ کنگره بین‌المللی در خارج از کشور ۲۵. حمایت از پایان‌نامه‌های مرتبط با فرهنگ، آداب و میراث پزشکی و علوم نوین پشتیبانی‌کننده آن ۲۶. تشکیل حداقل ۵ انجمن تخصصی با هدایت و نظارت وزارت متبوع ۲۷. ایجاد سامانه رسمی ثبت ایده‌ها ۲۸. برنامه‌ریزی وسیع برای انجام کارآزمایی‌های بالینی براساس مبانی طب سنتی ایران اهداف کلی بخش ارائه خدمات تندرستی و طب سنتی ایران: ۱ـ تدوین و پیگیری تصویب و نظارت بر اجرای آئین‌نامه‌های مربوط به شیوه ارائه و نظارت بر کلیه خدمات طب سنتی ایران ۲ـ تأسیس حداکثری درمانگاه‌های آموزشی و ارائه کننده خدمات طب سنتی ایران در مراکز استان دارای دانشگاه علوم پزشکی ۳ـ افزایش سهم کلیه ارائه خدمات بر مبنای طب سنتی ایران مبتنی بر شواهد ۴ـ آموزش اصول کاربردی طب سنتی ایران به پزشکان خانواده به‌عنوان اولین سطح ارائه خدمات بهداشت و درمان به عموم جامعه ۵ ـ بستر سازی و نهادینه کردن ارائه خدمات بویژه در امر حفظ الصّحه (نگه‌داری سلامت) در شبکه‌ها و مراکز بهداشتی درمانی ۶ ـ تدوین و پیگیری تصویب آئین‌نامه‌های مربوط به حمایت سازمانهای بیمه‌ای از ارائه خدمات در حوزه طب سنتی ۷ـ فراهم نمودن بستر سخت‌افزاری و نرم افزاری لازم برای هماهنگی‌های بین بخشی با سایر سازمانهای مرتبط از جمله نظام پزشکی و پزشکی قانونی در جهت حمایت و نظارت بر ارائه خدمات در بخش طب سنتی به‌ویژه در امور تعرفه‌ها ۸ ـ تشویق و ترغیب و ایجاد حمایت قانونی از سایر پزشکان شاغل به کار به ارائه خدمات در چارچوب طب ایرانی مبتنی بر شواهد ۹ـ تعیین تعرفه دولتی، غیردولتی و خصوصی برای ویزیت، خدمات و مشاوره طب ایرانی با توجه به شرایط خاص این خدمات ۱۰ـ بسترسازی و نهادینه کردن ارائه خدمات طب ایرانی در سیستم پزشک خانواده غذا، فرآورده‌ها و دارو‌های طب سنتی ایران اهداف کلی بخش امور غذا و دارو‌های طب سنتی ایرانی: ۱ـ تدوین آئین‌نامه و پیگیری تصویب و اجرای حمایت از مواد طبیعی مورد استفاده در فرآورده‌ها و داروهای طب ایرانی خصوصاً کشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی ۲ـ تدوین آئین‌نامه‌ها و پیگیری تصویب صیانت از عرصه‌های طبیعی و محیط زیست ۳ـ تدوین آئین‌نامه‌ها و پیگیری تصویب و اجرای شیوه‌نامه حمایت از مراکز تحقیقاتی، شرکتهای دانش بنیان و صنایع تولید کننده غذا و دارو‌های مرتبط با طب سنتی ایران ۴ـ پیگیری و همکاری در ثبت ملی و بین‌المللی منابع طب سنتی ایران به‌عنوان میراث فرهنگی و ملی ۵ ـ بازبینی و تقویت آئین‌نامه‌های موجود در زمینه حمایت و نظارت از تولید و تجارت غذا و دارو‌های طب سنتی ایران بر تأکید بر ایمنی و اثربخشی این دارو‌ها ۶ ـ افزایش سهم دارو‌های سنتی به ۲۵۰۰ قلم و افزایش سهم بازار به ۳۵ درصد بازار عمومی و ۷۰ درصد از بیماریهای شایع قابل کنترل یا درمان با دارو‌های طب سنتی ایران و گیاهی ۷ـ تدوین و کمک به تصویب و اجرای نظام توزیع و مشاوره دارو‌ها و غذا‌های سنتی ۸ ـ پیگیری جلب پوشش بیمه‌ای برای حداقل ۵۰۰ قلم داروی عرضه شده در زمینه طب سنتی ایران در هر سال ۹ـ حمایت از تأسیس حداقل ۲۰۰ شرکت دانش بنیان در خصوص تولید غذا و دارو‌های طب سنتی ایران ۱۰ـ تدوین آئین‌نامه و پیگیری تصویب و اجرای نظارت بر تهیه و توزیع غذا و دارو‌های طب سنتی ایران ۱۱ـ بستر‌سازی و ترویج استفاده از تکنولوژیهای نوین در ساخت دارو‌ها و فرآورده‌های طب سنتی ایران ۱۲ـ تهیه و تدوین منابع علمی لازم جهت توسعه و گسترش ساخت دارو‌ها و فرآورده‌های طب سنتی ایران ۱۳ـ تهیه و پیگیری تصویب و اجرای شیوه‌نامه تولید، صادرات و واردات فرآورده‌ها و دارو‌های طب سنتی ایران با رویکرد حمایت از تولیدات داخلی ۱۴ـ تهیه و پیگیری تصویب و اجرای شیوه‌نامه تولید، صادرات و واردات مکمل‌های غذایی سنتی با رویکرد حمایت از تولیدات داخلی   فرهنگ عمومی اهداف بخش فرهنگ عمومی: ۱ـ ارزیابی نگرش سطوح مختلف جامعه به جایگاه طب سنتی ایران و برنامه‌ریزی در جهت بهبود آن. ۲ـ ارائه ساختار مناسب در جهت همکاری، هماهنگی و نظارت بر عملکرد رسانه‌‌ای در این زمینه. ۳ـ تشویق و ترغیب سازمانهای مردمی، نهاد روحانیت معظم در همکاری برای تصحیح و بهبود باور و نگرش عمومی به طب سنتی ایران. ۴ـ مقابله فرهنگی با شیادان و سودجویان با حضور قوی و مؤثر در عرصه رسانه‌ای. ۵ـ هماهنگی درون‌بخشی و بین‌بخشی در ساماندهی تبلیغات و اطلاع‌رسانی در عرصه‌های مربوط به حوزه فرهنگ، آداب و میراث پزشکی. ۶ـ ارایه اطلاعات صحیح و مستدل مبتنی بر شواهد در مورد طب سنتی ایران. ۷ـ تهیه و تدوین منابع لازم برای گسترش استفاده منطقی و به‌جا از شیوه‌های طب سنتی ایران خصوصاً بحث حفظ الصّحه (نگه‌داری سلامت).   طب مکمل اهداف کلی بخش طب مکمل: ۱ـ تدوین آئین‌نامه‌های نظارتی بر عرصه‌های مختلف طب سنتی ایران ۲ـ هماهنگی با سایر قسمتهای مرکز در جهت حضور علمی و منطقی مبتنی بر شواهد طب سنتی ایران در عرصه سلامت ۳ـ هماهنگی با سایر سازمانهای مرتبط در جهت ساماندهی ارایه خدمات در قالب طب مکمل ۴ـ تلاش در جهت بهبود اطلاع‌رسانی صحیح و مؤثر در زمینه طب مکمل ۵ ـ تلاش در جهت ورود منطقی شیوه‌های سایر طب‌ها در طب سنتی ایران ۶ ـ تهیه و تدوین منابع علمی متقن برخی از طب‌های مکمل رایج در ایران ۷ـ ایجاد مراکز مشترک و بین‌المللی در خصوص رشته‌های طب مکمل رایج در ایران   آئین‌نامه اجرایی طب مکمل (آموزشی، درمانی و تحقیقاتی) با توجه به رشد روزافزون استفاده از روش‌های طبی مکمل در سرتاسر دنیا و توجه مردم به‌اینگونه روشها و همچنین احترام به حقوق بیماران در انتخاب روش درمانی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ساماندهی آموزش، درمان و پژوهش در اینگونه رشته‌ها را وظیفه قانونی خود می‌داند و آئین‌نامه اجرائی آموزش، درمان و تحقیقات طب مکمل را تدوین و ابلاغ می‌نماید. ماده۱ـ تعاریف: ۱ـ۱ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: از این قسمت به بعد به اختصار وزارت نامیده میشود. ۱ ـ۲ـ کمیته تخصصی طب مکمل مرکز فرهنگ، آداب و میراث پزشکی که کمیته‌های مربوط به هر رشته را تعیین خواهد کرد و از این به بعد به اختصار کمیته تخصصی فام نامیده می‌شود. ۱ـ۳ـ تعریف طب مکمل: طب مکمل به طیف وسیعی از روش‌های درمان و حفظ سلامت اطلاق می‌شود که جزو طب سنتی خود آن کشور نبوده و ضمناً در سیستم درمان و حفظ سلامت رایج هم ادغام نشده باشد. در طب مکمل از روش‌های مختلفی همچون استفاده از گیاهان دارویی، ماساژ و تمرینات بدنی، بالا بردن ظرفیت ذهن برای تأثیر عملکرد‌های بدنی و روش‌های مبتنی بر انرژی برای درمان و حفظ سلامت بهره گرفته می‌شود. از میان رشته‌های مورد استقبال طب مکمل در دنیا میتوان از هومیوپاتی، ناتروپاتی، طب سوزنی، گیاه درمانی، ماساژ سوئدی، کایروپراتیک، هیپنوتراپی، انرژی درمانی، طب سنتی چین، آیورودا نام برد. رشته‌های طب مکمل به هفت دسته کلی تقسیم و طبقه‌بندی میشوند : الف ـ روشهای مبتنی بر فرآورده‌های طبیعی (مانند مکمل‌های غذایی، مگاویتامین درمانی، گیاه درمانی، پروبیوتیکها و رژیمهای خاص تغذیه‌ای). ب ـ سیستمهای درمان کل نگر که دارای تئوری و تجارب ویژه خود می‌باشد (مانند آیورودا، طب سنتی چین، هومیوپاتی، طب سوزنی، طب فشاری، سوجوک و ناتروپاتی). ج ـ اعمال یداوی و انواع ماساژ‌ها (مانند کایروپراکتیک، استئوپاتی، رفلوکسوتراپی، پولاروتراپی، ماساژ سوئدی و ماساژ رولفینگ) د ـ روشهای مبتنی بر ارتباط ذهن ـ بدن (مانند مدیتیشن، تمرین‌های تنفس عمیق، هیپنوتراپی، تن آرامی‌ها، تایی چی، چی گونگ و یوگا) ه ـ روشهای مبتنی بر طب انرژی (مانند بیوفیدبک، بیومغناطیس درمانی، کریستال درمانی، نور درمانی، ریکی، تماسهای درمانی، انرژی درمانی) و ـ شفا درمانی (مانند شفای روحی گروه دوستان گرونینگ، شفاگر‌ها، طب معنوی، دعا درمانی) ز ـ روشهای متفرقه (مانند طب فولکوریک هر منطقه، هنر درمانی، فرادرمانی، ایریدیولوژی، آپی تراپی، شلات درمانی، تراگر منتاستیک) با توجه به اینکه روشهای متعدد در طب مکمل مطرح می‌باشند و روشهای جدید نیز به صورت مداوم ارائه میگردد، لذا ارائه قوانین مناسب و پویا در راستای رشته‌های مجاز و محدوده فعالیت آن رشته‌ها الزامی به‌نظر می‌رسد. ماده۲ـ خدمات طب مکمل عبارتند از: ۱ـ تغذیه ۲ـ خدمات پیشگیری، درمانی، توانبخشی و مراقبت‌های بالینی ۳ـ داروسازی ۴ـ تجهیزات پزشکی طب مکمل ماده۳ـ افراد واجد شرایط ارائه کننده خدمات طب مکمل: ۳ـ۱ـ پزشکانی که دوره‌های عالی طب مکمل که منجر به اخذ درجه دکترای تخصصی و یا تخصص را در دانشگاهها و مؤسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تأیید وزارت گذرانده‌اند و مدرک آنان پس از ارزشیابی کمیته تخصصی فام به تأیید وزارت رسیده باشد و یا پس از قبولی در آزمون جامع آن رشته که توسط کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته و تحت نظارت وزارت انجام می‌شود، می‌توانند به‌عنوان متخصص در اینگونه رشته‌ها فعالیت نمایند. ۳ـ۲ـ پزشکانی که دوره‌های کوتاه مدت هر رشته را طی نموده‌اند می‌توانند پس از قبولی در آزمونهای تائید شده آن رشته توسط کمیته تخصصی فام، بدون ذکر عنوان متخصص و با عنوان پزشک آن رشته فعالیت نمایند. ۳ ـ۳ـ پزشکانی که دوره‌ خاصی نگذرانده ولی به واسطه مطالعات و تجربیات شخصی در آن رشته صاحبنظر محسوب می‌شوند چنانچه در آن رشته دارای کتاب، ترجمه، سخنرانی و یا پژوهش باشنـد می‌توانند پس از تأیـید کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته بدون ذکر عنوان متخصص و در محدوده‌های معین شده توسط وزارت در رشته مربوطه فعالیت نمایند. ۳ ـ۴ـ رشته‌های دکترای حرفه‌ای (مانند ناتروپاتی ND ، کایروپراکتیک و ...) مورد تأیید مجامع بین‌المللی می‌توانند بعد از تأیید در کمیته تخصصی فام به‌عنوان دکترای حرفه‌ای آن رشته به صورت مستقل فعالیت نمایند. ۳ـ ۵ ـ افراد غیر پزشک که دوره‌های عالی ( phD ، کارشناسی ارشد) طب مکمل را در دانشگاهها و مؤسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تأیید وزارت گذرانده‌اند بعد از تأیید مدرک توسط وزارت می‌توانند اگر واحد‌های بالینی کافی گذرانده باشند می‌توانند با تأیید کمیته تخصصی فام در محدوده‌های تعیین شده مستقل فعالیت کنند، در غیر این صورت در رشته مربوطه زیر نظر پزشک (به‌عنوان ناظر فنی) فعالیت نمایند. ۳ـ۶ ـ افراد غیرپزشک که دوره‌های کارشناسی طب مکمل را در دانشگاهها و مؤسسات معتبر خارجی یا داخلی مورد تأیید وزارت گذرانده‌اند بعد از تأیید مدرک توسط وزارت می‌توانند دررشته‌ مربوطه زیر نظر پزشک (به‌عنوان ناظر فنی) فعالیت نمایند. ۳ـ۷ـ پیراپزشکان و افراد غیرپزشکی که دوره‌های کوتاه مدت مربوط به هر رشته را گذرانده‌اند پس از قبولی در آزمون جامع می‌توانند زیر نظر پزشک (به‌عنوان ناظر فنی) و در محدوده‌های تعیین شده توسط وزارت به ارائه خدمات در آن رشته بپردازند. تبصره۱ـ کلیه دارو‌ها، مواد و لوازم و تجهیزات مورد استفاده در رشته‌های مختلف طب مکمل باید در داروخانه‌های مجاز ارائه شوند و دکتر داروساز مسئول آن داروخانه برای ارائه محصولات مربوط به هر رشته باید دوره کوتاه مدت آموزشی آن رشته را گذرانیده باشد. تبصره۲ـ دوره‌های عالی و کوتاه مدت و آزمون جامع توسط کمیته تخصصی فام مربوط به آن رشته با تأیید معاونت آموزشی برای اجرا ابلاغ می‌گردد. تبصره۳ـ حداقل طول مدت دوره‌های عالی و کوتاه مدت رشته‌های مختلف طب مکمل و نحوه آزمون جامع و شرکت در آن توسط کمیته تخصصی فام و با همکاری انجمن آن رشته و تائید معاونت آموزشی معین می‌شود. تبصره۴ـ پزشکان خدمات بند ۱و۲ و داروسازان خدمات بند ۳و۴ ماده۲ آئین‌نامه را ارائه می‌دهند. ماده۴ـ آموزش طب مکمل: آموزش رشته‌های مختلف طب مکمل در دانشگاهها، دانشکده‌های طب مکمل (دولتی و غیردولتی) و بر اساس برنامه عالی، مدون یا کوتاه مدت تائید شده توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته انجام می‌پذیرد. تبصره ـ دستورالعمل مربوطه توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می‌گردد. ماده۵ ـ مراکز تحقیقاتی طب مکمل: مراکز تحقیقاتی طب مکمل با پیشنهاد معاونت تحقیقات و فناوری و تائید شورایعالی گسترش وزارت مجاز به فعالیت می‌باشند. دستورالعمل تأسیس این مراکز توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می‌گردد. ماده۶ ـ مراکز درمانی طب مکمل: ارائه خدمات پیشگیری و درمان در رشته‌های مختلف طب مکمل در مطب‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستانها انجام می‌شود. پیشگیری، تشخیص، درمان سرپایی، بستری بیمار و ارائه خدمات درمانی در هر رشته با توجه به شرایط تخصصی رشته مربوطه می‌باشد. تبصره۱ـ دستورالعمل مربوطه توسط کمیته تخصصی فام برای هر رشته، تدوین و ابلاغ می‌گردد. تبصره۲ـ آئین‌نامه‌های درمانگاههای تخصصی رشته‌های طب مکمل توسط کمیته تخصصی فام تدوین شده و با تأیید معاونت درمان ابلاغ می‌شود. ماده۷ـ مراکز مرتبط با فرآورده‌های مفرد، مرکب و تجهیزات طب مکمل: حیطه عمل این مراکز شامل واردات، تولید، توزیع و عرضه دارو‌‌ها و تجهیزات می‌باشد. ۷ـ۱ـ وزارت موظف است تولید، واردات و ارائه دارو‌ها، مواد و تجهیزات هر رشته را تسهیل نماید. ۷ـ۲ـ صدور هرگونه مجوز تولید فرآورده‌های طبیعی طب مکمل ضمن سیر مراحل قانونی جاری تائیدیه مرکز فام را نیز باید به همراه داشته باشد. ماده۸ـ نظارت و ارزیابی عملکرد و فعالیت مراکز درمانی طب مکمل براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به‌عهده معاونتهای درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات درمانی کشور می‌باشد. ماده۹ـ نظارت و ارزیابی عملکرد مراکز آموزشی طب مکمل ایران براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به‌عهده معاونتهای آموزشی دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می‌باشد. ماده۱۰ـ نظارت و ارزیابی مراکز تحقیقاتی و پژوهش طب مکمل براساس دستورالعمل کمیته تخصصی فام به‌عهده معاونتهای پژوهشی دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می‌باشد. ماده۱۱ـ کلیه مقررات مربوط به مراکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی وزارت قابل تعمیم به مراک