شماره هـ/۹۰/۲۳۱ ۱۰/۳/۱۳۹۳ تاریخ دادنامه : ۸/۲/۱۳۹۳ شماره دادنامه: ۱۱۷ کلاسه پرونده : ۹۰/۲۳۱ مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری شاکی : آقای مهدی اسماعیل زاده به وکالت از طرف آقای محمدرضا رهنمون موضوع شکایت و خواسته : ابطال بند ۱۰ دستورالعمل نحوه واگذاری و تعیین قیمت قبور در بقاع متبرکه امامزادگان (ع) ابلاغیه شماره ۶۰۲۴۱/۸۸ـ۶/۷/۱۳۸۸ معاون بقاع و اماکن متبرکه سازمان اوقاف و امور خیریه گردش کار : آقای مهدی اسماعیل‌زاده به وکالت از طرف آقای محمدرضا رهنمون، ابطال بند ۱۰ دستورالعمل نحوه واگذاری و تعیین قیمت قبور در بقاع متبرکه امامزادگان (ع) ابلاغیه شماره ۶۰۲۴۱/۸۸ ـ۶/۷/۱۳۸۸ معاون بقاع و اماکن متبرکه سازمان اوقاف و امور خیریه را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: « احتراماً، همان‌گونه که تصویر مصدق قبض شماره ۰۱۹۰ـ ۸/۴/۱۳۷۶ آستانه مبارک امامزاده ابراهیم(ع) آمل دلالت دارد و این رسید نیز به موجب ظهرنویسی توسط ریاست وقت اداره اوقاف به تثبیت رسیده است مرحوم تقی عاشقان (پدر اینجانب) با پرداخت مبلغ یکصدهزار تومان اقدام به خرید یک فقره قبر از مجموعه قبور آماده امامزاده از متصدیان و متولیان و ایضاً ریاست اداره اوقاف آمل می نماید. در سال جاری (۵/۹/۱۳۸۹) که ایشان به رحمت ایزدی نائل می‌شوند در بهبوهه تشیع پیکر آن مرحوم و با توجه به وضعیت روحی خانواده اما متولیان امامزاده و اداره اوقاف از استفاده کردن قبر سابق الابتیاع امتناع و تقاضای بیست وپنج میلیون ریال وجه می‌نمایند و مستمسک و مستند ایشان نیز مفاد بند ۱۰ دستورالعمل شماره ۶۰۲۴۱/۸۸ ـ ۶/۷/۱۳۸۸ معاونت بقاع سازمان اوقاف و امور خیریه کشور بوده است که با عنایت به وضعیت خاص بازماندگان، طی چک شماره ۰۲۶۶۵۸ بدون تاریخ عهده بانک سپه میدان شهدا ساری در وجه آستانه تحویل می‌گردد. نظر به این که قبر مورد نظر سابقاً و در زمان حیات مورث (پدرمان) طی اسناد قطعی‌الصدور و بلا انکار خریداری و وجه آن نیز تأدیه وحتی مستنداً به تصاویر برگرفته از محل وقوع، طی چندین سال مکان مورد نظر به عنوان قبر موقت تقی عاشقان تعرفه و نمایان بود و دستورالعمل بعدالصدور در تهافت و تفاوت و تعارض با حقوق اکتسابی و منجز مرحوم پدرمان می باشد. لذا بدین وسیله ضمن بهره‌مندی از کلیه قواعد و اصول مسلم حقوقی و شرعی که دریافت وجوه بعد از کمال بیع را برای فروشنده مفروض نمی‌دانند بدواً تقاضای صدور دستور موقت بر منع و جلوگیری از وصول وجه چک به بانک محال علیه و سپس ابطال دستورالعمل یاد شده را دارم. » بند ۱۰ از دستورالعمل مورد اعتراض به قرار زیر است: « .................. ................... .................... ۱۰ـ متقاضیانی که در سالهای گذشته (قبل از ابلاغ این دستورالعمل) برابر اسناد مثبته اقدام به خرید قطعه قبر نموده‌اند، می‌توانند در قبال پرداخت ۵۰% قیمت امتیاز دفن به نرخ روز از بقعه متبرکه قطعه قبری را با رعایت این دستورالعمل دریافت نمایند.» در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر حقوقی و ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه به موجب لایحه شماره ۱۱۴۶۸۷/۹۱ـ۱۳/۲/۱۳۹۱ اعلام کرده است که: « احتراماً، عطـف به ابلاغیه شـماره ۲۳۱/۹۰/هـ ح موضوع پرونده کلاسه ۸۹۰۹۹۸۰۹۰۰۰۷۸۸۶۵ در خصوص شکایت آقای محمدرضا رهنمون (عاشقان) با وکالت آقای مهدی اسماعیل‌زاده به خواسته ابطال دستورالعمل شماره ۶۰۲۴۱/۸۸ ـ ۶/۷/۱۳۸۸ این سازمان و نیز صدور دستور موقت مبنی بر مسدود نمودن چک شماره ۰۲۶۶۵۸، به استحضار می‌رساند: ۱ـ در خصوص خواسته نخست شاکی پیرامون ابطال دستورالعمل شماره ۶۰۲۴۱/۸۸ و مستمسک قرار دادن ماده ۴ قانون مدنی، همان گونه که مستحضرند اگرچه ماده مزبور صراحتاً اثر «قانون» را نسبت به آینده می‌داند اما ذیل ماده با عبارت «مگر آن که در خود قانون مقررات خاصی نسبت به این موضوع پیش‌بینی شده باشد»، صراحتاً امکان پیش‌بینی عطف به ماسبق گردیدن را در خود قانون، تجویز کرده است و عنوان «قانون» نیز در یک تحلیل ساده هم در رویه قضایی و هم در دکترین حقوقی شامل قوانین اساسی، عادی و مقررات دولتی است که مقررات دولتی خود به آیین‌نامه، بخشنامه، نظام نامه، دستورالعمل و تصویب‌نامه تقسیم می‌شود و بر این اساس سازمان اوقاف در این دستورالعمل که خود در مفهوم عام قانون جای می‌گیرد، در راستای ساماندهی و ایجاد وحدت رویه در نحوه واگذاری و تعیین قیمت قبور در بقاع و اماکن متبرکه اقدام به تقنین کرده و بنا به تجویز ماده۴ قانون مدنی در خود قانون مقررات خاصی نسبت به شمول آن به گذشته پیش‌بینی شده است. ۲ـ در خصوص درخواست دیگر شاکی مبنی بر صدور دستور موقت مبنی بر مسدود کردن چک شماره ۰۲۶۶۵۸ فاقد تاریخ که ضمیمه دادخواست شده نیز اعلام می‌دارد ماده ۱۵ قانون دیوان عدالت اداری دستور موقت را مقید به مواردی دانسته که اقدامات و تصمیمات سبب ورود خساراتی شود که جبران آن غیرممکن است و در این صورت شعبه رسیدگی‌کننده در صورت احراز ضرورت و فوریت نسبت به موضوع رسیدگی می‌نماید . بر این اساس با توجه به مفاد مذکور اولاً: در خصوص شکایت مطروح فوریتی مشاهده نمی‌شود و از سوی دیگر نیز خسارت غیرقابل جبرانی نیز، با وصول چک به بار نمی‌آید زیرا در فرضی که سازمان اوقاف چک مورد ادعا را من غیر حق وصول نماید، شاکی می‌تواند در صورت اثبات ادعای خود آن را از سازمان مطالبه نماید و این امر منجر به تلف اصل مال نخواهد شد. از سوی دیگر ماده ۱۵ قانون دیوان عدالت اداری نیز صدور دستور موقت را در صلاحیت شعب قرار داده که با عنایت به ماده ۷ همان قانون که ترکیب شعب دیوان را متشکل از یک رئیس و دو مستشار ذکر کرده و نیز با توجه به ماده ۱۹ همان قانون که صلاحیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری را احصاء کرده، مجموعاً به این نتیجه می‌رسیم که درخواست صدور دستور موقت از هیأت عمومی دیوان غیر قابل پذیرش خواهد بود. ۳ـ در خصوص استدلال وکیل در چارچوب خرید قبرستان نیز به استحضار می‌رساند که عمل حقوقی صورت پذیرفته بیع نیست چرا که اصولاً ملک امامزاده و موقوفات غیرقابل فروش بوده و این موضوع را صرفاً در قالب نوعی واگذاری حق انتفاع باید تفسیر کرد که حسب اختیارات بندهای ۲ و ۵ ماده ۱ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف وفق دستورالعمل‌های اجرایی به صورت مجوز دفن به افراد اعطا می‌شود که از این جهت به نظر می‌رسد موضوع ادعای شاکی صرفاً یک دعوای حقوقی و در صلاحیت مراجع دادگستری است. علی هذا و با عنایت به جمیع معروضات فوق، تقاضای رد شکایت شاکی را دارد. » هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می کند. رأی هیأت عمومی با توجه به حکم مقرر در ماده ۲۱۹ قانون مدنی مبنی بر این که « عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد بین متعاملین و قائم مقام آنها لازم‌الاتباع است، مگر این که به رضای طرفین یا به علت قانونی فسخ شود.» بنابراین بند ۱۰ دستورالعمل نحوه واگذاری و تعیین قیمت قبور در بقاع متبرکه امام زادگان(ع)، مبنی بر لزوم پرداخت ۵۰ درصد قیمت امتیاز دفن به نرخ روز از بقاع متبرکه در فرضی که بهای امتیاز دفن قبلاً خریداری شده است، مغایر قانون صدرالذکر است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری