رأی شماره ۱۱۳۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری درخصوص ابطال بخشنامه شماره ۵۷۹۷۲/۵۰۱۰

        تاریخ: 2/10/1386        شماره دادنامه: 1130        کلاسه پرونده: 86/255        مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.        شاکی: آقای حسن طهماسبی.        موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره57972/5010 مورخ 14/6/1385 سازمان تامین اجتماعی.        مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته‎است، ماده 95 قانون تامین اجتماعی مصوب 3/4/1354 تصریح دارد، « مدت خدمت وظیفه مشمولین این قانون پس از پایان خدمت و اشتغال مجدد در مؤسسات مشمول این قانون جزو سوابق پرداخت حق بیمه آنها منظور خواهد شد» به عبارتی، فردی قبل از خدمت وظیفه به سازمان تامین اجتماعی سابقه پرداخت حق بیمه داشته و پس از آن نیز سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد بدون پرداخت هیچ گونه وجهی مدت خدمت وظیفه او برای استفاده از مزایای پیش‎بینی شده در قانون موصوف (بازنشستگی، از کارافتادگی، مستمری بازماندگان، بیمه بیکاری و ...) منظور می‎گردد و به واسطه آن تاکنون بسیاری از بیمه‌شدگان از این ماده بهره‎مند شده‎اند. سازمان تأمین اجتماعی پس از تصویب ماده واحده اصلاح تبصره ماده 14 قانون کار مصوب 30/1/1383 مجلس شورای اسلامی که در آن آمده است: « مدت خدمت نظام وظیفه شاغلین مشمول قانون کار با شرکت داوطلبانه آنان در جبهه قبل از اشتغال و یا حین اشتغال جزو سوابق خدمتی آنان نزد سازمان تامین اجتماعی محسوب می‎گردد. اعتبار مورد نیاز برای اجرای این قانون از محل دریافت میانگین حق بیمه دو سال آخر فرد بیمه شده تأمین می‎گردد.» تامین اجتماعی طی دستور اداری شماره 57972/5010 مورخ 14/6/1385 با استناد به قید عبارت « قبل از اشتغال و یا حین اشتغال» مندرج در متن تبصره یک ماده واحده مبادرت به لغو و بلااثر نمودن ماده 95 قانون تأمین اجتماعی نموده است و پذیرش سوابق خدمت نظام وظیفه را تحت هر شرایطی منوط به پرداخت حق بیمه آن به ترتیبی که در ذیل تبصره اشاره شده، نموده است، در حالیکه 1ـ آوردن قید « قبل از اشتغال و یا حین اشتغال» که به واسطه محل قرار گرفتن عبارت در متن تبصره یک ماده واحده و استفاده از حرف عطف « یـا» بجای حروف ربط حـاکی از اتصال آن به موضوع شرکت داوطلبانه در جبهه می‎باشد. 2ـ در ماده یک آیین‎نامه اجرائی قانون اصلاح تبصره ماده 14 به شماره 13724/ت 30968هـ‍ مورخ 25/4/1384 مصوب هیأت وزیران که دو عبارت خدمت نظام وظیفه و شرکت داوطلبانه در جبهه قبل از اشتغال و یا حین اشتغال به صورت مجزا و جدا از هم آمده است. 3ـ نحوه پذیرش مدت خدمت نظام وظیفه که آمده است « مدت خدمت نظام وظیفه بیمه‌شدگان شاغل مشمول قانون کار که قبل از اشتغال (بیمه‌پردازی) خدمت نظام وظیفه خود را انجام داده‎اند و همچنین مدت حضور بیمه شدگان شاغل در کارگاههای مشمول قانون کار که قبل یا حین اشتغال (بیمه‌پردازی) داوطلبانه در جبهه‎ها حضور داشته‎اند جزو سابق حق بیمه آنها نزد سازمان تأمین‌اجتماعی محسوب می‎شود. دلایل مذکور حاکی از هدف قانونگذار از تصویب ماده واحده که همانا تعیین تکلیف خدمت وظیفه آن دسته از بیمه‌شدگان که مشمول ماده 95 نمی‎شوند بوده و نه لغو ماده 95 قانون تأمین اجتماعی و از طرفی قانونگذار چگونگی اقدام در مورد افرادی که خدمت نظام وظیفه خود را بعد از اشتغال (بیمه‌پردازی) انجام داده‎اند به صراحت در ماده 95 قانون تأمیـن اجتماعی بیان نموده، و در متن مـاده واحده مصـوبه مذکور به عبارت « از تاریخ اجرا کلیه قوانین و مقررات مغایر با این ماده واحده لغو می‎گردد» نیز اشاره‎ای‌ننموده لذا ابطال نامه شماره57972/5010 مورخ14/6/1385 سازمان تأمین‌اجتماعی، را دارم. مدیرکل دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به شکایت فوق طی لایحه شماره 28850 مورخ 6/9/1386 اعلام داشته‎اند، اولاً، قید عبارت « قبل از اشتغال و یا حین اشتغال» در بخشنامه موصوف به دلیل استنباط از مفهوم تبصره یک ماده واحده قانون اصلاح تبصره ماده 14 قانون کار و تسری آن به ابتدای تبصره یک ماده واحده (شاغلین مشمول قانون کار) نبوده است زیرا این امر به موجب ماده واحده قانون اصلاح تبصره ماده 14 قانون کار و الحاق یک تبصره به آن و استفساریه قانون مذکور صورت پذیرفته دلیل آن عبارت است از اینکه قانون مزبور دایره شمول ماده 95 قانون تأمین اجتماعی را توسعه داده و با عنایت به اینکه مواد یاد شده همگی ناظر به خدمت سربازی بوده و حکم خاصی را بیان نموده‎اند بنابراین اصلاح تبصره ماده 14 قانون کار و ... و استفساریه مربوطه که مؤخر بر حکم خاص ماده95 قانون تأمین‌اجتماعی محسوب می‎گردد در نتیجه قانون اخیرالتصویب ملاک عمل قرار گرفته و مفاد ماده 95 قانون تأمین اجتماعی فسخ ضمنی می‎گردد. ثانیاً، در هیچ قانونی تصریح نشده است که مفاد ماده 95 قانون تأمین اجتماعی بلااثر گردیده است. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علی‎البدل شعب دیـوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رأی می‎نماید. رأی هیأت عمومی         طبق ماده 95 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354، مدت خدمت وظیفه مشمولین قانون مزبور پس از پایان خدمت و اشتغال مجدد در مؤسسات مشمول قانون تأمین اجتماعی جزو سابقه پرداخت حق بیمه آنها منظور گردیده است، و به موجب تبصره یک ماده 14 قانون کار و قانون استفساریه قانون اصلاح تبصره ماده 14 قانون مذکور، مدت خدمت نظام وظیفه و همچنین مدت شرکت داوطلبانه در جبهه شاغلین مشمول قانون کار و مشمولین قانون تامین اجتماعی که حق بیمه آن به سازمان می‎پردازند قبل از اشتغال و یا حین اشتغال جزو سوابق خدمتی آنان نزد سازمان تامین اجتماعی محسوب می‎گردد و اعتبار مورد نیاز برای اجرای قانون اخیرالذکر از محل دریافت میانگین حق بیمه دو سال آخر فرد بیمه شده تامین می‎گردد. بنابراین اطلاق بخشنامه 57972/5010 مورخ 14/6/1385 سازمان تامین اجتماعی از جهت کسری به مشمولین قانون تامین اجتماعی که قبل از اصلاحیه فوق‎الاشعار به خدمت در آمده و واجد شرایط بند (ج) در ماده 95 قانون فوق‎الذکر بوده‎اند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات سازمان تأمین اجتماعی در وضع مقررات دولتی و این قسمت از بخشنامه مزبور به استناد ماده یک و بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‎شود.